Brat Łata


Jonathan Carroll


 

Było o tym we wszystkich gazetach. W dwóch zamieszczono nawet identyczne nagłówki "Brat łata", ale ja przekonałem się o tym dopiero znacznie później, dość długo po powrocie ze szpitala, kiedy zacząłem pomału dochodzić do siebie.

Zaraz po wypadku zgłosiło się mnóstwo świadków, chociaż nie mogłem sobie przypomnieć, żebym tam kogokolwiek widział. Byliśmy tylko ja, Brat i bardzo długi pociąg towarowy.

Brat jest siedmioletnim jack russell terierem. Wygląda jak kundel parówkowate łapy, chaotycznie porozrzucane brązowe i białe łaty, zwyczajna psia morda z sympatycznymi inteligentnymi ślepiami - ale prawda przedstawia się w ten sposób, że jack rusaeli terierynależą do rzadkości i że zapłaciłem za niego kupę pieniędzy. Chociaż nigdy (aż do niedawna) nie mogłem sobie pozwolić na szastanie forsą, zawsze starałem się kupować najlepszy towar, na jaki mnie stać.

Kiedy nadeszła pora, żeby sprawić sobie psa, przystąpiłem do poszukiwań zwierzęcia, które w pełni zasługiwałoby na tę nazwę. Żadnych fikuśnych ras, które trzeba bez przerwy strzyc i czesać. Żadnych modnych odmian z Estonii albo z jeszcze bardziej egzotycznych miejsc, które bardziej przypominają aligatora niż psa. Odwiedzałem schroniska dla zwierząt i hodowle, aż wreszcie znalazłem Brata dzięki ogłoszeniu w czasopiśmie kynologicznym. Jedyne, co mi się w nim nie podobało, było jego imię: na mój gustzbyt pretensjonalne i zupełnie nie pasujące do zwierzaka, który znakomicie prezentowałby się z fajką w pysku. Już jako szczeniak miał nisko umieszczony środek ciężkości i stanowił uosobienie kędzierzawego spokoju. Powinien wabić się Bili, Ned albo nawet Jack,gdyby nie to, że tak nazywała się jego rasa. Kobieta, od której go kupiłem, wyjaśniła mi, że nazwano go tak a nie inaczej z bardzo konkretnego powodu: kiedy szczekał (co nie zdarzało się często), dźwięk wydobywający się z jego pyska ogromnie przypominał słowo "brat". Początkowo odniosłem się do tej rewelacji ze sporą dawką sceptycyzmu, wkrótce jednak przekonałem się, że była prawdziwa. Podczas gdy jego bracia i siostry ujadali bez opamiętania, ten klient stał spokojnie na szeroko rozstawionych łapach, machałogonem i od czasu do czasu rzucał od niechcenia: "Brat! Brat! Brat!" Wrażenie było zaskakujące, ale jeszcze bardziej go polubiłem i doszedłem do wniosku, że nie warto zmieniać mu imienia.

Zawsze podziwiałem, jak łatwo ludzie dogadują się z psami. Te czworonogi bezproblemowo wtapiają się w nasze życie, wybierają sobie fotel do spania, odczytują nasz nastrój i z łatwością dostosowują się do, wydawaćby się mogło, całkowicie dla nich obcego i nieodpowiedniego stylu życia. Poza tym nie mają najmniejszych kłopotów z zaśnięciem w nowym miejscu.

Zanim przejdę dalej, muszę zaznaczyć, że nigdy nie podejrzewałem Brata o to, że jest czymkolwiek więcej niż bardzo miłym psem należącym do rzadko spotykanej rasy. Witał mnie radośnie, kiedy wracałem z pracy, lubił kłaść mi łeb na kolanach, kiedy oglądałem telewizję, ale nic poza tym. Nie umiał liczyć, nie potrafił prowadzić samochodu, nie znał żadnej sztuczki, o jakich czyta się niekiedy w artykułach o "cudownych" psach. Aha, uwielbiał jajecznicę i chętnie towarzyszył mi w bieganiu, pod warunkiem, że niepadało, a ja nie wybierałem się za daleko: Krótko mówiąc, miałem to, czego chciałem: stuprocentowego psa, który swoją lojalnością i pogodnym usposobieniem podbił moje serce i który nigdy nie domagał się w zamian niczego poza poklepaniem po łbie i ewentualnie kawałeczkiem łóżka, kiedy zrobiło się zimno.

Zdarzyło się to pięknego słonecznego dnia. Założyłem dres i sportowe pantofle, po czym wykonałem kilka ćwiczeń rozciągających. Brat obserwował mnie z fotela, ale jak tylko podszedłem do drzwi, zeskoczył i ruszył za mną. Otworzyłem drzwi, a on ostrożnie wysunął łeb, żeby ocenić pogodę.

- I jak, idziesz? - zapytałem.

Jeśli nie miał ochoty, kładł się na podłodze przy drzwiach i nie ruszał się do mojego powrotu. Jednak tym razem zamachał ogonem i wyszedł na dwór. Było mi przyjemnie, że chce mi towarzyszyć

Najpierw skierowaliśmy się w dół, ku parkowi. Brat zazwyczaj biegał obok mnie, w odległości około pół metra od mojej łydki. Kiedy był szczeniakiem, kilka razy potknąłem się o niego, ponieważ przebiegał mi między nogami, uważając zapewne, że przeskoczenie nadnim nie sprawi mi najmniejszego kłopotu. Niestety, należę do tych biegaczy, którzy patrzą wszędzie, tylko nie pod nogi, w związku z czym parokrotnie doszło między nami do poważnych nieporozumień oraz wymiany nieżyczliwych uwag, aż w końcu nauczył się, że powinien mieć do mnie ograniczone zaufanie.

Przebiegliśmy na drugą stronę Harold Road, po czym przecięliśmy ukosem park kierując się w stronę linii kolejowej Zazwyczaj przez jakieś dwa i pół kilometra trzymaliśmy się torów, a tuż przed stacją skręcaliśmy w prawo i szerokim łukiem wracaliśmy do domu. Brat tak dobrze znał trasę, że często zostawał z tyłu, zarówno po to, żeby podnieść łapę, jak i w celu zbadania interesujących widoków oraz zapachów, które pojawiły się od naszej poprzedniej bytności na tym terenie.

Co jakiś czas przejeżdżał pociąg, ale było go słychać z daleka, mieliśmy więc mnóstwo czasu, żeby zejść z torów. Bardzo lubiłem przejeżdżające pociągi; podobało mi się leniwe dudnienie, z jakim się zbliżały, chętnie ścigałem się z nimi, żeby sprawdzić, jakdługo zdołam utrzymać ich tempo. Niektórzy maszyniści pozdrawiali nas przeraźliwym gwizdem. To również bardzo mi się podobało i Bratu chyba też, ponieważ prawie zawsze przy takich okazjach zatrzymywał się i szczekał parę razy, żeby wiedzieli, kto tu jest szefem

Tego ranka byliśmy już prawie w połowie drogi, kiedy usłyszałem nadjeżdżający pociąg Jak zwykle rozejrzałem się w poszukiwaniu Brata; zobaczyłem go zaledwie parę kroków z tyłu, biegnącego z wystawionym różowym językiem.

Turkot stalowych kół przybierał na sile Kilkanaście metrów przed nami przez tory przejechał samochód Co za kretyn ładuje się prawie pod pociąg? Dokąd mu się tak śpieszy? Zaraz potem sapanie lokomotywy rozległo się niemal tuż za moim lewym ramieniem.Odruchowo zerknąłem w prawo, na Brata, ale jego tam nie było. Zatrzymałem się raptownie. Nie było go nigdzie. Ogarnięty paniką, odwróciłem się i ujrzałem go dokładnie pośrodku torów, ze skupieniem obwąchującego jakieś nieduże martwe zwierzę.

- Brat! Chodź tutaj!

Zamachał ogonem, ale nie podniósł głowy. Wystartowałem ku niemu, krzycząc co sił w płucach:

- Brat! Brat, do cholery!

Chyba zrozumiał, że coś jest nie w porządku, bo spojrzał na mnie. Pociąg był już tylko dziesięć metrów za nim. Maszynista włączył hamulce. Biegłem tak szybko, że żwir pryskał mi spod stóp.

- Brat, uciekaj!

Nie znał tego słowa, ale z mojego tonu wywnioskował, że nieźle nabroił, więc zrobił najgorszą rzecz, jaką mógł: położył uszy po sobie, pochylił głowę i przypadł brzuchem do ziemi, czekając, aż go dopadnę.

Pociąg był tuż, tuż. W chwili kiedy skoczyłem, uświadomiłem sobie, że robię głupotę, ale decyzję podjąłem wcześniej, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Wyciągnąłem się w powietrzu jak struna, sięgnąłem po mojego Brata, zgarnąłem go obiema rękami,zepchnąłem z torów i sam spróbowałem odtoczyć się na bok. Prawie mi się udało. Nie zdążyłem tylko zabrać nogi, która została w poprzek szyny. Poznałem Jasenkę w szpitalu Jasenka Ciric. Nikt nie potrafił prawidłowo wymówić jej imienia, więc bardzo długo mówiono na nią po prostu Jazz.

Miała siedem lat i większość życia spędziła podłączona do takiej lub innej złowieszczej maszyny wspierającej ją w długiej, beznadziejnej walce z zawodnym ciałem. Skórę miała koloru białej świecy, wargi fioletowe jak pieniądze z jakiegoś dalekiego kraju.Rozliczne choroby dodały jej powagi, młodość natomiast nie pozwalała rozstać się z nadzieją.

Ponieważ tak wiele czasu spędziła w szpitalnym łóżku, otoczona nieznajomymi twarzami i białymi ścianami, na których wisiały nieliczne reprodukcje, miała tylko dwie pasje: czytanie i telewizję. Kiedy oglądała telewizję, na jej twarzy malował się wyraz spokojui całkowitego skupienia; wyglądała wówczas jak spadkobierca odczytujący po raz pierwszy testament zmarłego krewnego. Kiedy czytała - wszystko jedno co - jej twarz była pusta, pozbawiona jakichkolwiek uczuć.

Poznałem ją, bo w którejś z gazet przeczytała o mnie i Bracie. Tydzień po wypadku jedna z pielęgniarek zapytała, czy zechciałbym przyjąć Jazz Ciric ("Cziricz"). Kiedy opowiedziała mi o niej, wyobraziłem sobie schorowanego aniołka o omdlewającej mince izłocistych loczkach w stylu Shirley Temple. Tymczasem okazało się, że Jasenka Ciric ma niebanalną interesującą twarz o ostrych rysach, w której wszystko jest osadzone odrobinę zbyt blisko siebie. Miała też gęste czarne włosy poskręcane jak włosie w starych materacach

Pielęgniarka przedstawiła nas, po czym wróciła do swoich obowiązków. Jazz usiadła na krześle przy łóżku i zmierzyła mnie uważnym spojrzeniem. Wciąż jeszcze bardzo cierpiałem, ale całkiem niedawno postanowiłem przestać rozczulać się nad sobą. Wizyta dziewczynki miała stanowić pierwszy krok w tym kierunku.

- Jaką książkę lubisz najbardziej?

- Nie wiem. Chyba "Wielkiego Gatsby'ego". A ty?

Wzruszyła ramionami i klasnęła językiem, jakby uważała, że sprawa jest oczywista.

- "Kobiety w płonących szlafrokach":

- Taki ma tytuł? Kto ją napisał?

- Egan Moore.

Uśmiechnąłem się To ja jestem Egan Moore.

- O czym jest ta książka?

Znowu przyjrzała mi się uważnie, po czym rozpoczęła ciągnącą się bez końca opowieść, dokładnie taką, jakie uwielbiają dzieci: - ...a potem potwory zeskoczyły z drzew i zabrały ich wszystkich do strasznego zamku, w którym zły król Sceldor...

Podobała mi się jej mimika i gesty. Wspaniale demonstrowała grymas gniewu wykrzywiający twarz Scaldora, a kiedy opowiadała o tym, że ktoś się skrada, łączyła palce i ostrożnie stawiając "stópki" przemierzała dzielącą nas przestrzeń.

- ...a potem wrócili do domu w samą porę, żeby obejrzeć ulubiony program w telewizji.

Opadła na krzesło, wyraźnie zadowolona z występu.

- To chyba rzeczywiście wspaniała książka. Szkoda, że jej nie napisałem.

- Jest bardzo dobra. Czy mogę cię o coś zapytać?

- Jasne.

- Kto teraz zajmuje się Bratem?

- Sąsiadka.

- Widziałeś go po wypadku?

- Nie.

- Czy gniewasz się na niego za to, ca się stało?

Zastanawiałem się co najmniej przez minutę, czy rozmawiać z nią jak z dzieckiem, czy jak z dorosłą osobą. Jej poważna mina świadczyła o tym, że Jazz chce być traktowana poważnie. Nie miała zbyt wiele czasu do stracenia.

- Nie, chyba nie gniewam się na niego. Jestem na kogoś wściekły, ale nie wiem na kogo. Nie wiem nawet, czy to w ogóle była czyjaś wina. Na pewno nie mam żalu do Brata.

Odwiedzała mnie codziennie, zazwyczaj rano, kiedy oboje byliśmy wyspani i wypoczęci. Rano czułem się nieźle, ale niestety, nie dało się tego powiedzieć o popołudniach. Z jakiegoś. powodu świadomość ogromu nieszczęścia, które mnie spotkało oraz zmian, jakiebędą musiały zajść w moim życiu, dopadała mnie w porze obiadu i zostawała jeszcze długo po godzinach odwiedzin. Po głowie pętały mi się różne myśli - na przykład o ptakach, które spędzają całe dnie stojąc na jednej nodze. Albo o jednonogim facecie z dowcipu,który postanowił wziąć udział w konkursie kopania w dupę. Myślałem o tym, że słowo "kopnąć" będzie musiało zniknąć z mojego słownika. Naturalnie wiedziałem, że robi się teraz znakomite protezy (oszałamiające postępy nauki i tak dalej), ale jakoś nie podnosiło mnie to na duchu. Chciałem odzyskać, co moje. Nie interesowało mnie coś, co w najlepszym razie mogło uczynić mnie, "jak nowym", co przy każdej rozmowie podkreślał szpitalny terapeuta.

Zostaliśmy dobrymi przyjaciółmi. Dzięki niej lżej było mi znieść pobyt w szpitalu, znacznemu poszerzeniu uległy: także moje horyzonty. Przez całe życie miałem okazję zetknąć się tylko z dwiema śmiertelnie chorymi osobami: moją matką i właśnie Jasenką. Obiepatrzyły na świat zachłannie, ale z wdzięcznością. Wzrok ludzi, którym zostało niewiele czasu, zdaje się nabierać niesłychanej ostrości; dostrzegają nie zauważane do tej pory szczegóły, które nagle okazują się niezmiernie ważne dla uzyskania pełnego,całościowego obrazu. Jej spostrzeżenia dotyczące znanych nam obojgu ludzi albo światła sączącego się do pokoju były zdumiewająco trafne i przejmujące. Umierając, patrzyła na otaczający ją świat - cóż z tego, że taki mały - oczami poety, cynika i artysty.

Pierwszego dnia, kiedy pozwolono mi opuścić pokój, maja sąsiadka Kathleen sprawiła mi niespodziankę, zjawiając się w towarzystwie Brata. Zazwyczaj psów nie wpuszczana na teren szpitala, w tym przypadku jednak, ze względu na szczególne okoliczności, uczyniono wyjątek.

Widok starego kumpla sprawił mi. wielką przyjemność. Minęło zaskakująco dużo czasu, zanim przypomniałem sobie, że trafiłem tutaj z jego powodu. Wciąż wpychał mi się na kolana, co z pewnością nie byłoby niczym niemiłym, gdyby nie potworny ból w mojej nodze, a raczej tym, co z niej zostało. Skończyło się na tym, że w nieskończoność rzucałem mu piłeczkę, a po półgodzinie zapytałem pielęgniarkę, czy mogłaby przyprowadzić do ogrodu Jazz, ponieważ chciałbym, żeby poznała moich przyjaciół.

Wkrótce potem zakutana po nos w koce panna Ciric została przedstawiona Jego Wysokości Bratu. Z powagą uścisnęli sobie dłonie (była to jedyna sztuczka, jaką opanował; wprost uwielbiał dawać łapę), po czym Brat wspaniałomyślnie pozwolił pogłaskać się po łbie.

Lekarz już od kilku dni zachęcał mnie, żebym spróbował przejść się o kulach, więc po pewnym czasie uznałem, że może istotnie warto zażyć trochę ruchu. Jazz trzymała Brata, żeby nie narobił jakiegoś bigosu, ja zaś wziąłem nowiutkie aluminiowe kule i, asekurowany przez Kathleen, wyruszyłem na przechadzkę. 

To był poważny błąd. W dawnych, szczęśliwszych czasach, często zdarzało mi się popuszczać wodze fantazji i wyobrażać sobie, jakby to było, gdybym zamieszkał z Kathleen. Ona też chyba mnie lubiła, chociaż dopiero od niedawna byliśmy sąsiadami. Przed moim wypadkiem spędzaliśmy razem coraz więcej czasu i muszę przyznać, że bardzo mi się to podobało. Zastanawiałem się, w jaki sposób trafić do jej serca, teraz jednak, kiedy odważyłem się oderwać wzrok od zdradzieckiej ziemi metr przede mną, zobaczyłem w jej oczach zupełnie nie ten rodzaj troski i współczucia, o jakim marzyłem. Właśnie wtedy bardziej niż kiedykolwiek przedtem albo potem uświadomiłem sobie ogrom mojego nieszczęścia.

Ten dzień mogłem już spisać na straty, ale bardzo się starałem nie dać niczego po sobie poznać. Powiedziałem Kathleen, że już się zmęczyłem, a na dodatek jest mi zimno, więc może wrócilibyśmy do Jazz i Brata? Siedzieli nieruchomo z poważnymi minami i zdaleka wyglądali jak upozowani do zdjęcia, takiego, jakie robiono pionierom zdobywającym Dziki Zachód.

- Dobrze się bawicie?

Kathleen zerknęła na mnie ukradkiem, jakby chciała się dowiedzieć, co takiego zrobiła, że zasłużyła na tak mało subtelną odprawę. Odwróciłem wzrok. 

Dwadzieścia minut później byłem w łóżku, bezradny, wściekły na siebie i na cały świat, obolały. Zadzwonił telefon. Podniosłem słuchawkę i usłyszałem głos Jazz:

- Egan, Brat postanowił ci pomóc Powiedział mi te, kiedy spacerowałeś z Kathleen. Zgodził się, żebym ci powtórzyła.

- Naprawdę? A co takiego zamierza zrobić?

Uśmiechnąłem się; oczekując kolejnej ciągnącej się bez końca, zawiłej historii. Wtedy jeszcze z przyjemnością słuchałem jej głosu, lubiłem, kiedy była przy mnie.

- Mnóstwo rzeczy! Powiedział mi, że zastanawiał się, co będzie d1a ciebie najlepsze i że już wie, że nie mogę powiedzieć ci co to takiego, bo to ma być niespodzianka.

- Jazz, jak brzmi głos Brata?

- Trochę tak jak Paula McCartneya. 

Kathleen i Brat odwiedzali mnie co kilka dni. Zazwyczaj byliśmy tylko we trojkę, ale niekiedy Jazz czuła się na tyle dobrze, żeby do nas dołączyć. Wówczas przez jakiś czas siedzieliśmy w milczeniu, a potem wyruszałem z Kathleen na przechadzkę po ogrodzie.

Jazz nie wspominała już o rozmowach z Bratem Kathleen uśmiała się do łez, kiedy powtórzyłem jej opinię dziewczynki na temat głosu Brata.

Kathleen okazała się naprawdę miłą osobą, która robiła co w jej mocy, żeby uprzyjemnić życie zarówno Jazz, jak i mnie Oczywiście doprowadziło to do tego, że zakochałem się w niej po uszy, co bardzo skomplikowała sprawy. Życie udowodniło ponad wszelką wątpliwość, że ma wyjątkowo cyniczne poczucie humoru. - Muszę ci coś powiedzieć.

- Tak?

- Kocham cię

Oczy rozszerzone strachem.

- Niemożliwe.

- To prawda, Egan. - Powiedziała to do mnie. DO MNIE. - Czy możemy zamieszkać razem, kiedy wrócisz do domu?

Spojrzałem na Jazz i Brata siedzących po drugie, stronie trawnika. Jazz z wysiłkiem podniosła rękę, po czym poruszyła nią w lewo i prawo. oznaczało to, że wszystko jest w porządku. Ostatniego wieczoru przed wyjściem ze szpitala złożyłem Jazz pożegnalną wizytę. Jakiś wewnętrzny organ znów odmówił jej posłuszeństwa, więc była okropnie blada i wyglądała na wycieńczoną. Usiadłem przy łóżku i wziąłem ją za rękę. Chociaż próbowałem ją od tego odwieść, uparta się, żeby opowiedzieć mi o najnowszych przygodach Tęgoryjca, Ognistej Świni. Podobnie jak rodzina Jazz, Tęgoryjec pochodził z Jugosławii. Mieszkał hen, wysoko w górach, gdzie owce chodzą na zadnich nogach, s tajni agenci ze wszystkich krajówczekają na kolejne zadania. Jazz miała bzika na punkcie tajnych agentów.

Słyszałem już sporo opowieści o Tęgoryjcu, ta jednak była najbardziej szalona ze wszystkich. Występowali w niej między innymi: niemiecki czołg, jezioro Plitvice, wujek Vuk z Belgradu oraz żona znanego futboilsty. Kiedy skończyła, była jeszcze bledsza niżprzedtem. Tak blada, że zacząłem się o nią niepokoić

- Wszystko w porządku, Jazz?

- Tak. Będziesz odwiedzał mnie co tydzień, jak obiecałeś?

- Oczywiście. Jeśli chcesz, będziemy odwiedzać cię we trójkę.

- Świetnie.. chociaż na początku wystarczycie ty i Brat. Kathleen może zostać w domu, jeśli będzie zmęczona albo coś w tym rodzaju

Uśmiechnąłem się i skinąłem głową. Jazz była zazdrosna o nową kobietę, która pojawiła się w moim życiu. Wiedziała, że Kathleen i ja postanowiliśmy zamieszkać razem. Mogło się okazać, że jednak potrafię zapomnieć o użalaniu się nad sobą i zawalczyć o to, żeby wszystko dobrze się ułożyło. Ogromnie się bałem, ale jednocześnie kusiły mnie i podniecały otwierające się przede mną perspektywy.

- Czy będę mógł zadzwonić do ciebie, kiedy będę cię potrzebował?

Na pewno przyda się jej świadomość, że jest komuś potrzebna, mimo że leży w łóżku, słaba jak mysz.

- Jasne. Możesz dzwonić, kiedy zechcesz, ale ja też będę do ciebie dzwonić, żeby przekazać ci, co mówi Brat.

- Skąd będziesz wiedziała, co mówi? Przecież zabieram go do domu.

Skrzywiła się i przewróciła oczami. Znowu zachowałem się jak głupiec.

- Ile razy mam ci powtarzać, Egan? Dostaję od niego wiadomości.

- Rzeczywiście. Jak brzmiała ostatnia?

- Brat powiedział, że zamierza spiknąć cię z Kathlen

- "Spiknąć" mnie? Wydawało mi się, że sam to zrobiłem

- Częściowo, ale on też nad tym pracował. Powiedział, że potrzebujesz pomocy.

Mówiła to z takim przekonaniem... Najbardziej zdziwiło mnie, jak szybko i łatwo zdołałem dostosować się do całkiem nowego życia. Kathleen nie była aniołem, ale dawała mi tyle ciepła i poczucia swobody, ile potrzebowałem. Czułem się jednocześnie kochany i wolny, a takie połączenie należy dorzadkości. W zamian starałem się ofiarować jej to, co - według jej słów - najbardziej we mnie lubiła: poczucie humoru, szacunek oraz pobłażliwo-ironiczny sposób widzenia świata

W rzeczywistości wiodłem dwa zupełnie różne życia: jedno ,jako pełnoprawny partner, drugie jako kaleka. Był to burzliwy, wypełniony emocjami okres i wcale nie jestem pewien, czy chciałbym przeżyć go powtórnie, choć jednocześnie wiem, że już nigdy nie uda misię tak bardzo jak wtedy zbliżyć do ideału.

Kathleen wychodziła rano do pracy, zostawiając mnie i Brata na gospodarstwie Zazwyczaj zaczynaliśmy dzień od bardzo wolnej przechadzki do kiosku na rogu po gazetę, potem wygrzewaliśmy się godzinę albo dwie w słońcu, resztę czasu zaś poświęcałem na rozmyślania i próby przystosowania się do świata, który - przynajmniej z mojego punktu widzenia - pod wieloma względami uległ ogromnym zmianom.

Często rozmawiałem przez telefon z Jasenką, a raz w tygodniu jeździłem do niej w odwiedziny, zawsze w towarzystwie Brata. Jeśli ze względu na pogodę Jazz nie mogła wyjść do ogrodu, zostawiałem Brata pod opieką pielęgniarki z recepcji i odbierałem go wracającdo domu.

Któregoś popołudnia w pokoju Jasenki ujrzałem nową ogromną maszynę, pomrukującą gorliwie i z powagą przy jej łóżku. Rury i przewody, którymi dziewczynka była połączona z urządzeniem, były albo srebrzyste, albo bladoróżowe. Tak naprawdę serce ścisnęło mi sięjednak dopiero wtedy, kiedy zobaczyłem jej nową piżamę pokrytą pięciocentymetrowej wysokości różnobarwnymi wizerunkami postaci z "Gwiezdnych wojen". Jeszcze kiedy leżałem w szpitalu, Jazz często opowiadała mi o tej piżamie. Rodzice obiecali, że dostanie ją nanastępne urodziny, jeśli będzie grzeczna. Wcześniejsze pojawienie się piżamy - jak się domyśliłem - miało ścisły związek z nową maszyną; Jasenka mogła nie doczekać następnych urodzin

- Jazz, co za wspaniała piżama!

Siedziała wyprostowana w łóżku, szczęśliwa jak diabli. Różowa rurka nikła w prawej dziurce nosa, srebrzysta pod rękawem piżamy. Maszyna terkotała i mruczała, przez czarne i zielone ekrany wędrowały liczby i wykresy, które wszystko mówiły, ale niczego niewyjaśniały.

- Wiesz, od kogo ją dostałam? Od Brata! Przysłał mi ją prosto ze sklepu, zapakowaną w czerwone pudło. Czerwony to mój ulubiony kolor. Wyobrażasz sobie? Kupił mi piżamę przysłał ją w czerwonym pudle! Spójrz, tutaj jest R2D2. O, tutaj. Wskazała miejsce tuż nad pępkiem. Przez jakiś czas rozmawialiśmy o piżamach, hojności Brata, nowej figurce z "Gwiezdnych wojen", którą przyniosłem jej do kolekcji. Nie wspomniała o Kathleen, więc ja również tego nie uczyniłem. Chociaż w końcu zaakceptowała ją w dość szorstki, siostrzany sposób, nie miała czasu o niej rozmawiać, ponieważ obecnie mogliśmy poświęcić sobie znacznie mniej czasu niż kiedyś. Poza tym Jazz i ja stworzyliśmy nasz prywatny, zupełnie osobny świat, zbudowany ze szpitalnych plotek, spostrzeżeń Brata oraz opowieściautorstwa Jasenki Ciric; najnowszą, "O domowej górze", musiałem jeszcze raz wysłuchać od początku do końca.

- ...a potem Brat dał Jasence piżamę i razem wskoczyli do łóżka i przez cały wieczór oglądali telewizję.

- Naprawdę dostałaś ją od Brata? To bardzo miło z jego strony.

- No pewnie! I wiesz co, Egan? Powiedział mi, że tak wszystko załatwi, żebyś zwyciężył w konkursie.

- W jakim konkursie?

- No wiesz, tym z gazety. Mówiłeś mi o nim ostatnio O milion dolarów.

- Wygram milion dolarów'? To wspaniale.

Zamknęła oczy, odsunęła na bok różową rurkę i z przekonaniem pokręciła przecząco głową.

- Nie milion, tylko sto tysięcy. Zdobędziesz czwartą nagrodę.

Kilka minut później (zdążyliśmy już ustalić, na co przeznaczę wygraną), przyszli rodzice dziewczynki. Prawie nie odrywali przerażonych spojrzeń od maszyny, domyśliłem się więc, że powinienem już sobie pójść.

Pani Ciric wyszła za mną na korytarz i delikatnie przytrzymała mnie za łokieć:

- Lekarze twierdzą, że ta nowa maszyna zdziała cuda - powiedziała, patrząc na moje kule - Zdravko, mój mąż, już im nie wierzy

Ponieważ spędzałem tyle czasu z Jazz, w towarzystwie jej matki czułem się całkiem swobodnie. Podziwiałem panią Ciric za to, że ma siłę codziennie stawiać czoło bezkresnemu smutkowi.

- Nie wiem, czy to dzięki tej maszynie, czy nowej piżamie, ale wydaje mi się, że dzisiaj Jasenka wygląda całkiem nieźle. Ma nawet rumieńce. Z oczu kobiety popłynęły łzy.

- Kupiłam tę piżamę na jej urodziny, ale teraz w ogóle nie 
chcę o tym myśleć. Dostała prezent wcześniej, żeby zdążyła się 
nim nacieszyć. - Spróbowała się uśmiechnąć, po czym, ani 
trochę nie skrępowana, otarła nos ręką. - Matki są bardzo 
głupie, prawda? Przyrecepcji spotkaliśmy Brata. Kazałam mu dać 
łapę, a on posłuchał bez wahania. Jasenka wprost za nim 
przepada. Twierdzi nawet, że czasem rozmawia z nim przez 
telefon.

Odwróciła się i weszła do pokoju. Kuśtykając korytarzem, wyobraziłem sobie ją i jej męża, jak stoją przy skomplikowanej maszynie, wpatrują się bezradnie w córkę i zastanawiają się, czym sobie na to wszystko zasłużyli. . Minęło kilka tygodni. Wróciłem do pracy, nowa maszyna rzeczywiście pomogła Jasence, a Kathleen przeprowadziła się do mnie z rzeczami Zadzwonili do mnie z telewizji i zapytali, czy zechciałbym opowiedzieć przed kamerami o tym, jak ocaliłem życie Bratu. Po namyśle odmówiłem; i tak w gazetach narobiono wokół tej sprawy wystarczająco dużo zamieszania, a jakiś wewnętrzny głos ostrzegał mnie, żenie powinienem próbować zbić na tym majątku. Kathleen uścisnęła mnie mocno i to przypieczętowało sprawę. Dla formalności zapytałem jeszcze o zdanie Brata, kiedy któregoś wieczoru leżał mi na kolanach, ale nawet nie raczył pednieśc głowy. Moje życie już nigdy nie miało być takie jak przedtem, ale powoli zaczynałem dostrzegać także dobre strony tego stanu rzeczy: wszystko działo się ,jakby wolniej, wydarzenia nie przemykały już obok mnie z zawrotną prędkością, dzięki czemu mogłem im się uważniej przyjrzeć. Ostatni przebłysk szaleństwa dotarł do mnie w postaci listu poleconego z "Prawdy", okropnego piśmidła wytłuszczającego na okładce także tytuły jak na przykład "Urodziłam toster" i sprzedawanego we wszystkich supermarketach. Redakcja proponowała mi dwa tysiące dolarów za prawo wyłączności do mojej historii, ale ich zadaniem należało ją trochę ubarwić, na przykład ujawniając, że Brat przybył do mnie z kosmosu lub Atlantydy. Odpisałem bardzo uprzejmie, że to znakomity pomysł, ale niestety, nie mogę przyjąć propozycji, ponieważ mój pies wymógł na mnie obiet nicę, że nie pisnę ani słowa na temat... itd.

- Egan?

- To ty, Jazz? Cześć, maleńka. Jak się miewasz?

- Nieszczególnie, ale musiałam zadzwonić, żeby powiedzieć ci, czego właśnie dowiedziałam się od Brata.

Odruchowo spojrzałem na psa. Siedział po drugiej stronie pokoju i gapił się na mnie. Poczułem się trochę dziwnie.

- Jest tam z tobą, prawda?

- Tak, Jazz. Jest tutaj.

- Wiem. Prosił, by ci przekazać, że na zewnątrz jest człowiek, który obserwuje wasz dom. Musisz być bardzo ostrożny, bo to tajny agent.

- Posłuchaj, Jazz... - Nabrałem powietrza w płuca i ,już otwierałem usta, żeby wygłosić wykład na temat prawdomówności i kłamstwa. Nie ma nic złego w wymyślaniu historyjek o Tęgoryjcu. Nie ma nic złego w utrzymywaniu, że Brat czasami rozmawia z nią przeztelefon. Nie powinno się mówić tego, co powiedziałaś przed chwilą.

Nie zdążyłem.

- Ktoś idzie. Muszę kończyć. Uważaj na siebie, Egan!

Odłożyła słuchawkę, więc nie pozostało mi nic innego, ,jak uczynić to samo. Wpatrywałem się w aparat i zastanawiałem się, co począć. Wbrew samemu sobie podniosłem się z fotela, dokuśtykałem do okna i wyjrzałem na zewnątrz. Oczywiście nikogo nie było.

Zaraz potem rozległ się dzwonek da drzwi. Przestraszyłem się tak bardzo, że wypuściłem kulę.

- Chwileczkę!

Schyliłem się po nią, czując jak serce łomocze mi w piersi. W życiu zdarzają się chwile, kiedy prawie bez powodu ogarnia cię tak wielkie przerażenie, że nie jesteś w stanie racjonalnie myśleć. Najbardziej irytująca jest właśnie błahość powodu: dzwonek telefonu, który odrywa cię od zajmującej lektury, ktoś kto po cichu podejdzie od tyłu i znienacka poklepie cię po ramieniu... 

Ręce trzęsły mi się tak bardzo, że miałem kłopoty z utrzymaniem kul. Dzwonek odezwał się ponownie

- Już idę

W progu stał listonosz.

- Pan Moore?

- Tak. O co chodzi?

- Polecony do pana. Proszę tu podpisać.

Oparłem się o futrynę i wziąłem od niego długopis.

- Czytałem o panu w gazetach - powiedział, spoglądając na moją nogę - Gdzie ten pies?

Westchnąłem, potwierdziłem odbiór i oddałem mu długopis.

- Gdzieś w domu. Mogę dostać list?

- Jasne, proszę Żeby dla zwierzaka zrobić coś takiego... Wciąż gapił się na moją nogę, a ja poczułem, że jeszcze trochę i stracę panowanie nad sobą. Tajny agent, dobre sobie! Nawet nie spojrzałem na list. Myślałem tylko o tym, żeby ten człowiek wreszcie sobie poszedł, żebym mógł zamknąć drzwi i spróbować się uspokoić.

- Dostał pan chociaż jakąś nagrodę?

- Za co?

- Jak to, za co? Za uratowanie psa! Wie pan, od Towarzystwa Opieki Nad Zwierzętami albo czegoś w tym rodzaju...

- Nie dostałem, ale coś panu powiem: w rewanżu następnym razem zabierze mnie ze sobą na Marsa!

Wyszczerzyłem zęby w najbardziej wariackim uśmiechu, na jaki było mnie stać. Listonosz pospiesznie cofnął się o krok, odwrócił na pięcie i odszedł szybkim krokiem, nie oglądając się za siebie.

Przeczytałem list, po czym zadzwoniłem do Kathleen, żeby jej powiedzieć, że wygrałem dziesięć tysięcy dolarów w gazetowym konkursie.

Po drugiej stronie zapadła cisza. W tle wyraźnie słyszałem stukot maszyn do pisania. - Jazz to przewidziała, prawda? - Tak, ale jej zdaniem miałem wygrać sto tysięcy. Nie dziesięć, tylko sto, rozumiesz! 

Mówiłem zbyt głośno, zbyt szybko. Zacisnąłem powieki i czekałem, aż Kathleen przerwie milczenie.

- Co teraz zrobisz?

- Nie wiem. O, Brat właśnie wszedł do pokoju

Przyczłapał z opuszczoną głową i nie patrząc na mnie usiadł pod stolikiem na telefon.

- Kathleen, dlaczego dostaję gęsiej skórki na widok własnego psa?

- Posłuchaj...

- I jak to możliwe z tymi pieniędzmi? Wieczorem pojechaliśmy do szpitala odwiedzić Jazz. Brat został w domu, w swoim ulubionym fotelu. Przy łóżku stała ta sama maszyna, ale wychodziło z niej znacznie więcej rurek, które nikły pod kocem okrywającym ciało dziecka. Jazz wyglądała bardzo niedobrze Tak niedobrze, że kiedy ją zobaczyłem, przez głowę przemknęła mi myśl: ona umrze. Okrutna, prawdziwa i oczywista myśl; ona umrze.

Na nasz widok z trudem uniosła lewy kącik ust. Był to najsmutniejszy, najbardziej zrezygnowany uśmiech, jaki kiedykolwiek widziałem.

Kathleen została przy drzwiach, a ja dokuśtykałem do łóżka. Jazz spoglądała na przemian na mnie i na nią, czekając, co zrobimy. Oparłem kule o ścianę i opadłem na krzesło przy łóżku.

- Cześć, mała.

Ten sam zrezygnowany półuśmiech, a do tego nieznaczne poruszenie palcami rąk skrzyżowanych na niewielkiej wypukłości klatki piersiowej.

- Wygrałeś, prawda?

Głos miała zachrypnięty, gardło oblepione flegmą.

Zamierzałem rozmawiać z nią stanowczym, choć zarazem żartobliwym tonem, ale moje plany musiały ulec zmianie. W tym pokoju rządziła śmierć, a Jazz była jej pełnomocnikiem. To ona rozdawała karty.

- Egan... Mogę zostać z tobą sama?

Powiedziała to tak cicho, że Kathleen z pewnością niczego nie usłyszała, ale ja i tak aż podskoczyłem.

- Kat, możesz zaczekać na zewnątrz?

Skinęła głową, obrzuciła nas spojrzeniem, w którym współczucie mieszało się z niepewnością, po czym wyszła, cicho zamykając za sobą drzwi.

- Egan, ona spotyka się z innym mężczyzną. Nazywa się Witamina D. Czasem mówi, że idzie do pracy, ale naprawdę odwiedza go wtedy w jego domu. - Wpatrywała się we mnie wzrokiem pozbawionym wyrazu W jej głosie nie było słychać żadnych emocji. Niespodziewanie dotknęła palcami mojej ręki; zrobiła to tak delikatnie, jakbypodnosiła upuszczoną szpilkę. - Zapytaj ją. Wiem o tym od Brata. Powiedział, że powinieneś się o tym dowiedzieć.

Wracaliśmy do domu w milczeniu Wiatr przybrał na sile, łomotał i szarpał, czym się dało, a potem nagle cichł, żeby po chwili znowu zaatakować.

Tego dnia na mnie przypadała kolej zrobienia kolacji, więc od razu poszedłem do kuchni. Kathleen włączyła telewizor w salonie. Usłyszałem, jak mówi coś do Brata; zabrzmiało to jak powitanie.

Myśląc o dziesięciu tysiącach dolarów, nastawiłem wodę na makaron. Myśląc o Witaminie D, roztopiłem masło na patelni i dodałem czosnku.

- Brat, do licha! Zabieraj to, ale już!

- Co się stało?

- Nic wielkiego Brat wskoczył na kanapę z kością w zębach. Zrobił plamę, ale zaraz się tym zajmę. - Weszła do kuchni i z uśmiechem potrząsnęła głową. - A to drań! Ile razy powtarzam mu, żeby tego nie robił, a on wtedy zawsze na mnie warczy.

- Po prostu przyzwyczaił się do mojej starej kanapy, na której mógł robić, co chciał.

Narobiła okropnego zamieszania przy zlewozmywaku, buszując w szafce w poszukiwaniu ścierki i środka czyszczącego. Puściła wodę silnym strumieniem.

- Cóż, teraz jest nowa kanapa i pies będzie musiał się odzwyczaić.

- Kat, zaczekaj chwilę, dobrze? Chcę cię o coś zapytać. Czy znasz kogoś, kto nazywa się Witamina D?

- Znam ich założyciela, Wiktora Dixona. Jest gitarzystą - Zakręciła wodę i wycisnęła ścierkę nad zlewozmywakiem. - A ty skąd o nich wiesz? Przecież nie interesujesz się rockiem.

- Kim jest ten Wiktor Dixon?

- Moim byłym przyjacielem. To on założył tę grupę. Zdaje się, że zaczynają robić karierę, bo MTV pokazuje ich pierwszy teledysk. Widziałeś go?

Woda w garnku już się zagotowała Powinienem wrzucić makaron, ale nie mogłem. Za bardzo się bałem?

- Czy coś... To znaczy, co między wami było?

Założyła ręce i spojrzała na mnie spod półprzymkniętych powiek.

- Zazdrosny? A to dobre! Cóż, poznałam go na studiach, ale potem na parę lat zniknął mi z oczu. Potem zjawił się nie wiadomo skąd i przez kilka miesięcy trzymaliśmy się razem. W gruncie rzeczy był bardziej moim przyjacielem niż chłopakiem, chociaż ludziepodejrzewali Bóg wie co. Dlaczego pytasz? Skąd nagle przyszło ci to do głowy?

- Jazz powiedziała mi o...

Z salonu dobiegło przeraźliwe ujadanie Brata.

- Brat! Brat, uspokój się!

Wciąż szczekał jak szalony. Spojrzeliśmy na siebie i wybiegliśmy do pokoju - to znaczy, Kathleen wybiegła, a ja pokuśtykałem najprędzej jak mogłem. Na ekranie telewizora mężczyzna w futrzanej kurtce walił pałką po głowie małą białą foczkę. Foczka krzyczała przeraźliwie, aż wreszcie ucichła i znieruchomiała na zakrwawionym śniegu. Japońscy rybacy wyciągali z morza sieci pełne martwych delfinów. Bratujadał niemal dotykając pyskiem ekranu.

- Brat, przestań!

Inny mężczyzna otworzył drewnianą skrzynię, z której wysypały się olśniewająco kolorowe martwe papużki Przez wściekłe ujadanie z trudem przedarł się fragment komentarza o nielegalnym imporcie do Stanów Zjednoczonych rzadkich gatunków ptaków.

- Zamknij się wreszcie!

- Egan, patrz...

Na stole operacyjnym leżał skrępowany pies z rozpłatanym brzuchem. Miał wyszczerzone zęby i oczy, z których wyzierał obłąkańczy strach. Tylko tego było nam trzeba: filmu dokumentalnego o okrucieństwach wobec zwierząt. W taki dzień najlepiej od razu się poddać, zaraz po kolacji wleźć do łóżka i liczyć na to, że nic się więcej nie wydarzy. Jednak atmosfera została już zatruta i, koniec końców,przy stole doszło do zasadniczej rozmowy.

Wiktor Dixon znowu się pojawił. Nie, odkąd zamieszkaliśmy razem nawet go nie dotknęła, choć parę razy dzwonił do niej do pracy. Tak, raz albo dwa zjedli razem lunch. Nie, nic więcej się nie zdarzyło. Czyżbym jej nie wierzył? Jak mogłem ją podejrzewać?

Odpowiedziałem, że bardzo chcę jej uwierzyć, ale dlaczego wcześniej nie wspomniała o nim ani słowem?

Ponieważ to by tylko skomplikowało sprawy - jej zdaniem, ma się rozumieć

Rozmawialiśmy coraz głośniej, a kolacja (bardzo smaczna kolacja) stygła.

Brat towarzyszył nam mniej więcej do trzeciej rundy, po czym opuścił głowę, podkulił ogon i wymknął się z pokoju. Niewiele brakowało, a kazałbym mu zostać; bądź co bądź wszystko zaczęło się właśnie od niego.

- W takim razie na czym według ciebie polega zaufanie? Na niespuszczaniu kogoś z oka?

- Bardzo zabawne, ale postaw się w mojej sytuacji, Kathleen. Jak byś się czuła? Spróbuj to sobie wyobrazić.

- Czułabym się znakomicie, bo wierzyłabym ci bez zastrzeżeń.

- Cóż, mogłabyś sobie na to pozwolić, ale co ja mam powiedzieć?

Zerwała się z krzesła i bez słowa wybiegła z mieszkania W ciągu godziny Jasenka dzwoniła dwukrotnie, przerywając moje zaniepokojone oczekiwanie. Za pierwszym razem powiedziała tylko tyle, że Kathleen jest u Witaminy D i podała mi jego numer. Zadzwoniłem. Odebrał jakiś zaspany mężczyzna mówiący z silnym południowym akcentem. Zapytałem o nią.

- Człowieku, wiesz, która godzina? Kat nie ma tutaj. Nie widziałem jej od dobrych paru dni. Jezu, dzwonić o tej porze... Hej, a skąd masz mój numer? Przecież jest zastrzeżony. Kat ci go dała? Kurde, usłyszy ode mnie parę słów, ,jak tylko się pojawi. Obiecałami, że nikomu go nie da!

- Proszę mi wybaczyć, ale musiałem do pana zadzwonić. Będę panu szczerze zobowiązany, jeśli pozwoli mi pan z nią porozmawiać. Jestem jej bratem. Chodzi o ważną sprawę rodzinną.

- Skoro tak, to co innego, ale jej naprawdę tu nie ma. Zaczekaj pan chwilę... Powiem panu, gdzie może ją pan złapać.

Podał mi mój numer telefonu. Druga rozmowa z Jasenką trwała dłużej. Mówiła szeptem, bardzo powoli, odpoczywając po każdym zdaniu.

- Egan? To znowu ja. Posłuchaj... Musisz mnie wysłuchać. Zwierzęta szykują się do powstania Dużo wcześniej niż myślałam. Wszystkich pozabijają. Mają już dosyć. Ocaleją tylko ich przyjaciele. W powstaniu wezmą udział wszystkie zwierzęta na świecie. Poleje siękrew. Zaraz po rozmowie ze mną weź mapę Koło Grecji jest wysepka Formori... Ef, o, er, em, o, er, i. Poleć tam jutro z samego rana. Powstanie zacznie się za trzy dni.

- Jazz...

- Słuchaj! Na Formori zostawią ludzi w spokoju. Tych, którzy byli przyjaciółmi zwierząt. Brat mówi, że możesz tam polecieć i zamieszkać Pozwolą ci. Ale nie Kathleen. Nie pozwoliła mu leżeć z kością na kanapie. Proszę cię, Egan... Leć tam. Żegnaj. Bardzo cię kocham.

Była to nasza ostatnia rozmowa. Kiedy dwadzieścia minut później ,przyjechałem do szpitala, zasmucona pielęgniarka powiedziała mi, że Jazz przed chwilą umarła. Dochodzi wpół do czwartej rano. Zajrzałem do skorowidza w atlasie świata i znalazłem nazwę Formori.

Trzy godziny temu wypuściłem Brata na dwór, ale jeszcze nie wrócił. Podobnie jak Kathleen.

Księżyc świeci zdumiewająco jasno. Kiedy kilka minut temu wyjrzałem przez okno, zobaczyłem tysiące, dziesiątki tysięcy ptaków sunących w regularnych formacjach na tle jego spokojnej, obojętnej twarzy.

Wkrótce muszę podjąć decyzję.


Przełożył: Arkadiusz Nakoniecznik