BL Harley 3038; written at St Mary Buildwas (Bildewas, Shropsh., Cist), AD 1176. Leviticus glossatus, in one hand. Repr. in: S. Harrison Thomson, Latin Bookhands of the Later Middle Ages, 1100-1500 (Cambridge, 1969), pl. 86. Text = Lev. 2:12-3:2, without 'modern' verse division. Gloss = Origen and Hesychius in Latin translation. uero non imponentur in odorem suauitatis. Quicquid obtuleris sacrificii. sale condies. nec auferes sal federis dei tui de sacrificio tuo. in omni oblatione offeres sal. Sin autem obtuleris munus primitiarum frugum tuarum domino de spicis ad huc uirentibus. torres eas igni, & confringes in morem farris. & sic offeres primitias tuas domino. fundens super ea oleum & thus imponens. quia oblatio domini est. de qua adolebit sacerdos in memoriam muneris partem farris fracti. & olei. ac totum thus. Quod si hostia pacificorum fuerit eius oblatio. & de bobus uoluerit offerre. marem siue feminam. immaculata offerret coram domino. Ponetque manum super caput uictime sue. que immolabitur in introitu tabernaculi. fundentque filii aaron sacerdotis sanguinem per altaris... Gloss on left side from top: OR[igenes]. Secundo in loco primiciarum .i. de initiis frugum mandatur oblatio. quod in die pentecostes lex fieri iussit. sed illis umbra data est [or colon?] ueritas nobis seruata est. In die autem pentecostem oblatio sacrificium oracionum. spiritus sancti primitias apostolorum suscepit ecclesia. uere hec fuerunt recentia. quia nouum erat. Vnde et musto pleni dicebantur. ignee namque lingue supra singulos consederunt. ES[ichiu]S. Non modo precipit eos dei noticiam sciue offerre. qui in ea diu permanserunt. set et rudes. Inde paulus mox ut uocatus est. predicauit. primitiuus deo est qui nouiter credere cepit. qui dudum ei nullum sciencie fructum obtulit. tales quia nec dum subtiliter misteria proferunt. ut farinam offerant. aut similam. necesse est. ut uirentia ac torrida atque confracta offerant. Quemadmodum enim fructus humidos necdum mole aptos ut fiant farina aut simila. igne confringentes paleas separamus. sic \/ nondum qui solidam. scienciam habent. nec subtilem et theologiam, igne spiritus sancti indigent, ut littere paleas separent quo sufficientem dei scientiam possideant. oportet autem oleum superfundere et thus ponere. per elemosinam quippe et orationem. scientia diuina nobis perficitur. Translation (Douay version) of Lev. 2.12-3.2: [You shall offer only the firstfruits of them and gifts:] but they shall not be put upon the altar, for a savor of sweetness. Whatsoever sacrifice thou offerest, thou shalt season it with salt, neither shalt thou take away the salt of the covenant of thy God from thy sacrifice. In all thy oblations thou shalt offer salt. But if thou offer a gift of the firstfruits of thy corn to the Lord, of the ears yet green, thou shalt dry it at the fire, and break it small like meal, and so shalt thou offer thy firstfruits to the Lord, pouring oil upon it and putting on frankincense, because it is the oblation of the Lord. Whereof the priest shall burn for a memorial of the gift part of the corn broken small and of the oil, and all the frankincense. [3.1] And if his oblation be a sacrifice of peace offerings, and he will offer of the herd, whether male or female, he shall offer them without blemish before the Lord. And he shall lay his hand upon the head of his victim, which shall be slain in the entry of the tabernacle [of the testimony], and the sons of Aaron the priests shall pour the blood round about upon the altar.
MS BL Royal 2.E.iv, late xiii. Minor prophets and Job with marginal gloss. At botton of this page, f. 2, a note not visible on our xerox: 'Memoriale fratris Iohannis de Wrotham,' 'which probably indicates that the MS was executed in Kent, perhaps at Christ Church, Canterbury... A Johannes de Wrotham was vicar of Wrotham in 1282.' Repr. in George F. Warner and Julius P. Gilson, British Museum. Catalogue of Western Manuscripts in the Old Royal and King's Collections, 4 vols. (London, 1921), vol. 4, pl. 27. The text here is the beginning of St. Jerome's prologue to the Minor Prophets (Fischer-Weber 2:1374). With interlinear and marginal glosses. Non idem ordo est xii prophetarum apud hebreos qui et apud nos. unde secundum id quod ibi legitur. Hic quoque dispositi sunt. osee cominaticus [ed: commaticus, 'cut up'] est; et quasi per sententias loquens ioel planus in principio in fine obscurior. & usque ad malachiam habent singuli proprietates suas quem hesdram scribam legisque doctorem hebrei autumant. & quia longum est nunc de omnibus dicere hoc tamen uos o paula et eustochium admonitas uolo unum librum esse .xii. prophetarum. & osee sincronon ysaie malachiam uero aggei et zacharie fuisse temporibus. In quibus autem tempus non prefertur in titulo sub illis eos regibus prophetasse. sub quibus et hii qui ante eos [habent titulos prophetaverunt.] Gloss on right side: IERONIMUS. Materia osee triplex est. Alia est enim secundum hystoriam. alia secundum allegoriam. Loquitur enim secundum hystoriam de x tribubus que uocantur israel et ephaym et ioseph et samaria et iezrael propter diuersas causas que ex sequentibus patebunt. in quo intendit per increpationem x tribuum. duas tribus iudam et beniamyn in mandatis dei stabilire. Secundum tropologiam materia sunt heretici scripturam sacram deprauantes. in quo intendet ecclesiasticos uiros contra eorum prauitates munire. Vnde apparebit quod quecumque osee contra ephraym loquetur ad personam hereticorum referuntur. Secundum allegoriam materia sunt ecclesia et eccl[es]iastici uiri. prophetauerunt autem eisdem temporibus osee et ysaias et ioel et amos & abdias et ionas et micheas de captiuitate x tribuum et destructionem illius regni quidam eorum uiderunt quod inceptum a ieroboam filio habat usque ad osee annis cc.l. permansit.
Paulus ser-/ uus dei,/ etc. Hanc / epistolam / scribit / Apostolus Ti-/ to, quem / creauit / episcopum, commonens eum fore sol- / [10] licitum in ecclesiastica discipli- / na. Tito enim relicto Crete, / episcopo ex humilitate et ex / simplicitate nimis pa- / cienti, a Nicopoli scribit de / [15] episcopali officio inperiose et potesta- / te tractando prescripta ei sua auctoritate utili. Debet enim pontifex habere maternam pie- tatem et patris seueritatem, ut sit for- [20] tis superbis et suauis modestis, ut non habens timoris euangelium nec elationis supercilium urat et luce- at. Unde in ueste legalis pontificis erat cocus bis tinctus, qui habe- [25] bat speciem ignis. Ignis autem duo facit: urit et lucet. Ita et pon- tifex gladio predicationis, scilicet ignito eloquio, urere debet morda- ci increpatione et metuenda comminatione, et lucere blandis fo- uendo et delectabilia promittendo. Ideo de manna dicitur quod induraba- [30] tur ad ignem et liquescebat ad solem. Et baculus pontificalis ab inferio- ri pungit, et in summo in anteriori extenditur in se rediens, quia ecclesiasticus doctor gladio uerbi pungere debet, idest aspere redar- guere peccantes, quod est ex inferiori natura, et correctos [?] interiora dirigere, ita tamen ut ad propriam conscientiam sui consideratione redeat [35] si forte in se habeat que aliis annunciat [?]. Est igitur intentio Apostoli instruere Tytum de episcopali officio atque monere, ut id inperiose tractet et hereticos uitet. Modus talis: Primo salutat; de- inde instruit eum de episcopali officio, docens eum quid agere debeat et quales episcopos per ciuitates constituere; deinde qualiter diuersos uel [40] sexu uel etate uel conditione instituere debeat; postea monet eum de uitandis hereticis. Premittit autem salutationem dicens: Paulus, nomine, seruus, conditione, non tamen peccati miseria [sic; should be misera] seruitute, set dei quadam nobilitate, qualiter Moyses et Dauid serui sunt appellati et Maria ancilla. Apostolus autem Iesu Christi, quasi dice- [45] ret humilitas non tollit potestatem et dignitatem. Apostolus dico secundum fidem electorum dei, idest tenens et predicans fidem quam tenent uel qua saluantur electi dei. Et ideo magis pro ea laborandum est et secundum agnitio- nem ueritatis, que ueritas est secundum pietatem, idest Christi religionem. Hoc ideo dicet [?] quia est ueritas et in liberalibus artibus, set que nichil pertinet ad Christia- [50] nam religionem. Apostolus Christi sum, dico, et hoc in spem uite eterne, idest per hoc sperans uitam eternam. Hec est res, hic est fructus apostolici of- ficii, per hoc commendat officium apostolicum non tepidius esse agendum. Sequitur:
From S. Harrison Thomson, plate 95.
Resurexio Christi tercio die a passione ipsius facta est. Circa quam VII per ordinem sunt viden- da. Primo de veritate trium dierum. Secundo quare non statim ut mortuus est re- surexit. Tercio qualiter resurexit. Quarto quare resurexionem accelerauit nec vsque ad generalem resurexionem distulit. Quinto quare resurexit. Sexto quociens surgens [5] apparuit. Septimo qualiter electos a limbo extraxit et quid ibi egit. Circa primum nota quod Christus tribus diebus et tribus noctibus in sepulcro fuisse dicitur secundum Augustinum per synodochen, vt prima dies accipiatur secundum partem sui postremam, secunda secundum se totam, tercia secundum partem suam primam. Et sic erunt tres dies, quorum quilibet suam noctem habuit precedentem. Tunc enim secundum Bedam mutatus est ordo dierum et noctium. Ante enim dies precedebant noctes, [10] nunc uero post passionem noctes precedunt dies, et hoc mistice, quia homo primo de die gracie cecidit in noctem culpe, per Christi passionem et resurexionem de nocte culpe rediit ad diem gracie. Circa secundum nota quod conueniens fuit vt non statim post mortem resurgeret set usque in diem tercium expectaret propter V raciones. Primo propter significacionem, vt scilicet ex hoc vna die significaretur quod lux sue mortis curauit nostram duplam mortem, et ideo vna die inte- [15] gra et duabus noctibus iacuit in sepulcro, ut per diem intelligatur lux sue mortis, per duas noctes nostra dupla mors. Et hanc racionem assignat Glossa super illud Luce vltimo: 'Oportu- it Christum pati,' etc. Secundo propter probacionem, quia sicut 'in ore duorum vel trium testium stat omne uerbum,' sic in tribus diebus quis experitur omne factum nunc [?], vt mortem probasse se ostende- ret tribus diebus iacuit in sepulcro. Tercio propter sue potencie ostensionem, quia si statim resu- [20] rexisset, non uideretur habere potestatem ponendi animam suam sicut resurgendi. Quod tan- gi videtur I Corinthiorum XV super illud 'Quoniam Christus mortuus est,' etc. 'Ideo, inquit, de morte premittitur vt sicut uera mors ostenditur, ita uera resurexio ostendatur,' vel vt dicunt isti phi- sici: 'Omne uulnus die tercio magis grauare incipit,' Genesis 34. Igitur vt ostenderet verum esse se [marked for inversion = se verum esse] me- dicum, eo die uoluit quasi uulnera sua vincere, quo ipsa natura magis debuissent grauasse. [25] Quarto propter restaurandorum prefiguracionem. Tres enim, vt ait Petrus Rauennensis, dies esse voluit sue sepulture: que in celo sunt restauraturus, que in terra reparaturus, et que apud in- feros redempturus. Quinto propter triplicis status iustorum representacionem. Hanc assignat racionem Gregorius super Ezechielem dicens: 'Sexta feria Christus passus est, sabbato quieuit in sepulcro, die autem dominico surexit a morte. Presens enim vita adhuc nobis sexta feria est, quia an- [30] gustiis et doloribus cruciamur, set sabbato requiescimus, quia requiem anime post mortem inuenimus. Die autem dominico iam cum corpore resurgemus et in gloria anime eciam [?] cum carne gaudebimus. Dolor ergo nos in sexta, requies in septima, et gloria excipit in octaua.' Hec Gregorius. Circam tercium nota quod primo surrexit potenter quia uitute propria. Iohannis X: 'Potestatem habeo ponendi animam meam et i- terum sumendi eam.' Secundo feliciter, idest deposita omni miseria. Matthei XXVI: 'Postquam surrexero, prece- [35] dam vos in Galileam,' que scilicet interpretatur transmigracio. De qua transmigracione dicit Leo papa: 'Post passionem Christi ruptis mortis vinculis infirmitas in uirtutem, mortalitas in eternitatem, contumelia transiit in gloriam.' Tercio vtiliter, quia preda capta. Ieremie IIII: 'Ascendit leo de cubili suo, et predo gencium se leuauit.' Et Iohannis +12+: 'Cum exaltatus fuero a terra,' scilicet animam reducendo de limbo et corpus de sepulcro, 'omnia traham ad meipsum.' Quarto mirabiliter, quia remanen- [40] te clauso sepulcro, quia sicut exiuitclauso matris utero, ad discipulos clauso hostio, sic a morte clauso sepulcro. Vnde vt legitur in hystoriis ecclesiasticis quod cuidam monacho de stropheo suo quo accinctus erat proiecto et non soluto miranti, facta est vox in aere: 'Sic potuit Christus clauso prodire sepulcro.' Quinto veraciter, quia in corpore uero et proprio. Quod uariis modis probauit. Primo scilicet per angelum qui non mentitur, secundo per frequentem apparicionem
London, British Library, MS Royal 3.A.XIII, f. 15. In Royal catalogue, plate 29 I have expanded abbreviations and introduced modern capitalization and punctuation. [Rubric:] Dominica prima Aduentus. Abiciamus opera tenebrarum et induamur arma lucis sicut in die, etc., Romanorum 13. Scriptum est Ad Hebreos 4.g: 'Adeamus cum fiducia ad tronum gracie eius et inueniemus graciam et misericordiam in tempore oportuno.' Duplicem tronum legimus in sacra scriptura. Primus est in curia iusticie, secundus in curia misericordie. Primus exercet vindictam, secundus misericordiam. Igitur in curia iusticie coram trono summi regis exercetur de peccatoribus vindicta, quoniam ibi corriguntur delicta; Apocalipsis 20.f: 'Vidi tronum magnum et sedentem super eum.' Et sequitur: 'Et vidi mortuos magnos et pusillos stantes in conspectu troni et libri aperti sunt.' Psalmus [or Psalmista]: 'Parauit in iusticia tronum suum,' etc. Item est et alius tronus in curia misericordie, quia sicut dictum est, est tronus regine, de quo dicitur Ecc' [here Ecclesiastici] 24.a: 'Ego in altissimis habito et tronus meus,' etc. Est enim Virgo Beata columpna peccatores fulciens et nubes ardorem diuine iusticie nobis contemperans. Ante eius tronum non inuenitur iusticia, sed pocius misericordia. De cuius trono potest dici illud Prouerbiorum 20: 'Misericordia et veritas custodiunt regem.' Sed firmabitur clemencia tronus eius, eius scilicet de quo modo loquimur. Ecce quod in curia regis est veritas et misericordia tanquam custodientes eius curiam. Ibi veritas pro rege, misericordia pro regina reuocans ad curiam misericordie tanquam ad curiam alciorem condempnandos de rigore iusticie. Firmatus est enim clemencia tronus eius. Et ad istum tronum nos inuitat Apostolus dicens Hebreorum 4: 'Adeamus cum fiducia ad tronum gracie eius.' Hoc est, graciose matris eius, quoniam in auxilio presentialiter oportuno 'inueniemus misericordiam,' quia crimina relaxantur, 'et graciam,' quia ad graciam omnimodis promouentem. Vbi enim queremus misericordiam et graciam, preterquam in eius sinu que inuenit et istam et illam, secundum illud Hester 2: 'Erat enim Hester formosa valde et incredibili pulcritudine omniumque oculis graciosa et amabilis videbatur. Inuenit- [column b] que graciam et misericordiam coram eo'? Luce 2: 'Inuenisti graciam.' Et hoc clamat Bernardus: 'Si vis inuenire graciam, queras inuentricem Mariam. Adeamus ergo cum fiducia,' etc., quoniam indubitanter inueniemus graciam si deuote salutauerimus eam dicentes, 'Aue maria, gracia plena,' etc.
A sample of MS Cambridge, Trinity College B.15.17, folio 14v, with some lines from the Middle English poem Piers Plowman, showing a well formed or set Anglicana book hand.
I owe this image to the Piers Plowman project undertaken by Prof. Hoyt Duggan at the University of Virginia. Information about the project and the complete image of this manuscript pages as well as images of other manuscripts can be found on: http://www.georgetown.edu going to 'The Labyrinth' - 'Manuscripts' - 'Hoyt Duggan'.