Odes and Epodes

Horace

This page copyright © 2003 Blackmask Online.

http://www.blackmask.com

  • I.
  • II.
  • III.
  • IV.
  • V.
  • VI.
  • VII.
  • VIII.
  • IX.
  • X.
  • XI.
  • XII.
  • XIII.
  • XIV.
  • XV.
  • XVI.
  • XVII.
  • XVIII.
  • XIX.
  • XX.
  • XXI.
  • XXII.
  • XXIII.
  • XXIV.
  • XXV.
  • XXVI.
  • XXVII.
  • XXVIII.
  • XXIX.
  • XXX.
  • XXXI.
  • XXXII.
  • XXXIII.
  • XXXIV.
  • XXXV.
  • XXXVI.
  • XXXVII.
  • XXXVIII.
  • CARMINUM
  • LIBER SECUNDUS.
  • CARMINUM
  • LIBER TERTIUS.
  • CARMINUM
  • LIBER QUARTUS.
  • EPODON
  • LIBER.
  • Produced by Stan Goodman, Thomas Berger
    and the Online Distributed Proofreading Team.




    HORACE


    ODES AND EPODES



    Edited by


    Paul Shorey,


    Professor in The University Of Chicago



    Revised by


    Paul Shorey and Gordon J. Laing


    Professors in The University Of Chicago






    Q. HORATII FLACCI





    CARMINUM


    LIBER PRIMUS.

    I.


    Maecenas atavis edite regibus,
    O et praesidium et dulce decus meum,
    Sunt quos curriculo pulverem Olympicum
    Collegisse iuvat metaque fervidis
    Evitata rotis palmaque nobilis                                     5
    Terrarum dominos evehit ad deos;
    Hunc, si mobilium turba Quiritium
    Certat tergeminis tollere honoribus;
    Illum, si proprio condidit horreo,
    Quidquid de Libycis verritur areis.                               10
    Gaudentem patrios findere sarculo
    Agros Attalicis condicionibus
    Numquam dimoveas, ut trabe Cypria
    Myrtoum pavidus nauta secet mare.
    Luctantem Icariis fluctibus Africum                               15
    Mercator metuens otium et oppidi
    Laudat rura sui; mox reficit ratis
    Quassas, indocilis pauperiem pati.
    Est qui nec veteris pocula Massici
    Nec partem solido demere de die                                    20
    Spernit, nunc viridi membra sub arbuto
    Stratus nunc ad aquae lene caput sacrae.
    Multos castra iuvant et lituo tubae
    Permixtus sonitus bellaque matribus
    Detestata. Manet sub Iove frigido                                  25
    Venator tenerae coniugis immemor,
    Seu visast catulis cerva fidelibus,
    Seu rupit teretes Marsus aper plagas.
    Me doctarum hederae praemia frontium
    Dis miscent superis, me gelidum nemus                              30
    Nympharumque leves cum Satyris chori
    Secernunt populo, si neque tibias
    Euterpe cohibet nec Polyhymnia
    Lesboum refugit tendere barbiton.
    Quod si me lyricis vatibus inseris,                               35
    Sublimi feriam sidera vertice.

    II.


    Iam satis terris nivis atque dirae
    Grandinis misit pater et rubente
    Dextera sacras iaculatus arcis
      Terruit urbem,


    Terruit gentis, grave ne rediret                                    5
    Saeculum Pyrrhae nova monstra questae,
    Omne cum Proteus pecus egit altos
      Visere montis,


    Piscium et summa genus haesit ulmo,
    Nota quae sedes fuerat columbis,                                  10
    Et superiecto pavidae natarunt
      Aequore dammae.


    Vidimus flavum Tiberim retortis
    Litore Etrusco violenter undis
    Ire deiectum monumenta regis                                       15
      Templaque Vestae,


    Iliae dum se nimium querenti
    Iactat ultorem, vagus et sinistra
    Labitur ripa Iove non probante uxorius
      amnis.                                                          20


    Audiet civis acuisse ferrum,
    Quo graves Persae melius perirent,
    Audiet pugnas vitio parentum
      Rara iuventus.


    Quem vocet divum populus ruentis                                  25
    Imperi rebus? Prece qua fatigent
    Virgines sanctae minus audientem
      Carmina Vestam?


    Cui dabit partis scelus expiandi
    Iuppiter? Tandem venias precamur,                                  30
    Nube candentis umeros amictus,
      Augur Apollo;


    Sive tu mavis, Erycina ridens,
    Quam Iocus circum volat et Cupido;
    Sive neglectum genus et nepotes                                    35
      Respicis, auctor,


    Heu nimis longo satiate ludo,
    Quem iuvat clamor galeaeque leves
    Acer et Mauri peditis cruentum
      Voltus in hostem;                                                40


    Sive mutata iuvenem figura
    Ales in terris imitaris almae
    Filius Maiae, patiens vocari
      Caesaris ultor,


    Serus in caelum redeas, diuque                                     45
    Laetus intersis populo Quirini,
    Neve te nostris vitiis iniquum
      Ocior aura


    Tollat; hic magnos potius triumphos,
    Hic ames dici pater atque princeps,                               50
    Neu sinas Medos equitare inultos
      Te duce, Caesar.

    III.


    Sic te diva potens Cypri,
      Sic fratres Helenae, lucida sidera,
    Ventorumque regat pater
      Obstrictis aliis praeter Iapyga,
    Navis, quae tibi creditum                                           5
      Debes Vergilium finibus Atticis,
    Reddas incolumem precor
      Et serves animae dimidium meae.
    Illi robur et aes triplex
      Circa pectus erat, qui fragilem truci                            10
    Commisit pelago ratem
      Primus, nec timuit praecipitem Africum
    Decertantem Aquilonibus
      Nec tristis Hyadas nec rabiem Noti,
    Quo non arbiter Hadriae                                           15
      Maior, tollere seu ponere volt freta.
    Quem mortis timuit gradum,
      Qui siccis oculis monstra natantia,
    Qui vidit mare turbidum et
      Infamis scopulos, Acroceraunia?                                  20
    Nequiquam deus abscidit
      Prudens Oceano dissociabili
    Terras, si tamen impiae
      Non tangenda rates transiliunt vada.
    Audax omnia perpeti                                                25
      Gens humana ruit per vetitum nefas.
    Audax Iapeti genus
      Ignem fraude mala gentibus intulit.
    Post ignem aetheria domo
      Subductum macies et nova febrium                                 30
    Terris incubuit cohors,
      Semotique prius tarda necessitas
    Leti corripuit gradum.
      Expertus vacuum Daedalus aera
    Pennis non homini datis;                                           35
      Perrupit Acheronta Herculeus labor.
    Nil mortalibus arduist;
      Caelum ipsum petimus stultitia, neque
    Per nostrum patimur scelus
      Iracunda Iovem ponere fulmina.                                  40

    IV.


    Solvitur acris hiems grata vice veris et Favoni,
      Trahuntque siccas machinae carinas,
    Ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni,
      Nec prata canis albicant pruinis.
    Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna,                     5
      Iunctaeque Nymphis Gratiae decentes
    Alterno terram quatiunt pede, dum gravis Cyclopum
      Volcanus ardens urit officinas.
    Nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto
      Aut flore terrae quem ferunt solutae;                            10
    Nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,
      Seu poscat agna sive malit haedo.
    Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
      Regumque turris. O beate Sesti,
    Vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam.                15
      Iam te premet nox, fabulaeque Manes,
    Et domus exilis Plutonia; quo simul mearis,
      Nec regna vini sortiere talis
    Nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuventus
      Nunc omnis et mox virgines tepebunt.                            20

    V.


    Quis multa gracilis te puer in rosa
    Perfusus liquidis urget odoribus
      Grato, Pyrrha, sub antro?
        Cui flavam religas comam,


    Simplex munditiis? Heu quotiens fidem                               5
    Mutatosque deos flebit et aspera
      Nigris aequora ventis
        Emirabitur insolens,


    Qui nunc te fruitur credulus aurea,
    Qui semper vacuam, semper amabilem                                 10
      Sperat, nescius aurae
        Fallacis. Miseri, quibus


    Intentata nites. Me tabula sacer
    Votiva paries indicat uvida
      Suspendisse potenti                                              15
        Vestimenta maris deo.

    VI.


    Scriberis Vario fortis et hostium
    Victor Maeonii carminis alite,
    Quam rem cumque ferox navibus aut equis
      Miles te duce gesserit.


    Nos, Agrippa, neque haec dicere nec gravem                         5
    Pelidae stomachum cedere nescii
    Nec cursus duplicis per mare Ulixei
      Nec saevam Pelopis domum


    Conamur, tenues grandia, dum pudor
    Imbellisque lyrae Musa potens vetat                               10
    Laudes egregii Caesaris et tuas
      Culpa deterere ingeni.


    Quis Martem tunica tectum adamantina
    Digne scripserit, aut pulvere Troico
    Nigrum Merionen, aut ope Palladis                                  15
      Tydiden superis parem?


    Nos convivia, nos proelia virginum
    Sectis in iuvenes unguibus acrium
    Cantamus vacui, sive quid urimur,
      Non praeter solitum leves.                                       20

    VII.


    Laudabunt alii claram Rhodon aut Mytilenen
      Aut Epheson bimarisve Corinthi
    Moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos
      Insignis aut Thessala Tempe.
    Sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem                   5
      Carmine perpetuo celebrare et
    Undique decerptam fronti praeponere olivam.
      Plurimus in Iunonis honorem
    Aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas.
      Me nec tam patiens Lacedaemon                                    10
    Nec tam Larisae percussit campus opimae,
      Quam domus Albuneae resonantis
    Et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda
      Mobilibus pomaria rivis.
    Albus ut obscuro deterget nubila caelo                            15
      Saepe Notus neque parturit imbris
    Perpetuo, sic tu sapiens finire memento
      Tristitiam vitaeque labores
    Molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis
      Castra tenent seu densa tenebit                                  20
    Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque
      Cum fugeret, tamen uda Lyaeo
    Tempora populea fertur vinxisse corona,
      Sic tristis adfatus amicos:
    'Quo nos cumque feret melior fortuna parente,                      25
      Ibimus, o socii comitesque!
    Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro:
      Certus enim promisit Apollo,
    Ambiguam tellure nova Salamina futuram.
      O fortes peioraque passi                                        30
    Mecum saepe viri, nunc vino pellite curas;
      Cras ingens iterabimus aequor.'

    VIII.


    Lydia, dic, per omnis
      Te deos oro, Sybarin cur properes amando
    Perdere; cur apricum
      Oderit campum, patiens pulveris atque solis?
    Cur neque militaris                                                 5
      Inter aequalis equitat, Gallica nec lupatis
    Temperat ora frenis?
      Cur timet flavum Tiberim tangere? Cur olivum
    Sanguine viperino
      Cautius vitat, neque iam livida gestat armis                     10
    Bracchia, saepe disco,
      Saepe trans finem iaculo nobilis expedito?
    Quid latet, ut marinae
      Filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troiae
    Funera, ne virilis                                                 15
      Cultus in caedem et Lycias proriperet catervas?

    IX.


    Vides ut alta stet nive candidum
    Soracte, nec iam sustineant onus
      Silvae laborantes, geluque
        Flumina constiterint acuto.


    Dissolve frigus ligna super foco                                    5
    Large reponens atque benignius
      Deprome quadrimum Sabina,
        O Thaliarche, merum diota.


    Permitte divis cetera; qui simul
    Stravere ventos aequore fervido                                    10
      Deproeliantis, nec cupressi
        Nec veteres agitantur orni.


    Quid sit futurum cras, fuge quaerere et
    Quem fors dierum cumque dabit lucro
      Adpone, nec dulcis amores                                        15
        Sperne puer neque tu choreas,


    Donec virenti canities abest
    Morosa. Nunc et campus et areae
      Lenesque sub noctem susurri
        Composita repetantur hora;                                     20


    Nunc et latentis proditor intimo
    Gratus puellae risus ab angulo
      Pignusque dereptum lacertis
        Aut digito male pertinaci.

    X.


    Mercuri, facunde nepos Atlantis,
    Qui feros cultus hominum recentum
    Voce formasti catus et decorae
      More palaestrae,


    Te canam, magni Iovis et deorum                                     5
    Nuntium curvaeque lyrae parentem,
    Callidum quidquid placuit iocoso
      Condere furto.


    Te, boves olim nisi reddidisses
    Per dolum amotas, puerum minaci                                    10
    Voce dum terret, viduus pharetra
      Risit Apollo.


    Quin et Atridas duce te superbos
    Ilio dives Priamus relicto
    Thessalosque ignis et iniqua Troiae                               15
      Castra fefellit.


    Tu pias laetis animas reponis
    Sedibus virgaque levem coerces
    Aurea turbam, superis deorum
      Gratus et imis.                                                 20

    XI.


    Tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi
    Finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
    Temptaris numeros. Ut melius quidquid erit pati,
    Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
    Quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare                        5
    Tyrrhenum: sapias, vina liques, et spatio brevi
    Spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida
    Aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

    XII.


    Quem virum aut heroa lyra vel acri
    Tibia sumis celebrare, Clio?
    Quem deum? Cuius recinet iocosa
      Nomen imago


    Aut in umbrosis Heliconis oris,                                     5
    Aut super Pindo gelidove in Haemo?
    Unde vocalem temere insecutae
      Orphea silvae,


    Arte materna rapidos morantem
    Fluminum lapsus celeresque ventos,                                 10
    Blandum et auritas fidibus canoris
      Ducere quercus.


    Quid prius dicam solitis parentis
    Laudibus, qui res hominum ac deorum,
    Qui mare ac terras variisque mundum                               15
      Temperat horis?


    Unde nil maius generatur ipso,
    Nec viget quicquam simile aut secundum:
    Proximos illi tamen occupavit
      Pallas honores,                                                 20


    Proeliis audax; neque te silebo,
    Liber, et saevis inimica virgo
    Beluis, nec te, metuende certa
     Phoebe sagitta.


    Dicam et Alciden puerosque Ledae,                                  25
    Hunc equis, illum superare pugnis
    Nobilem; quorum simul alba nautis
      Stella refulsit,


    Defluit saxis agitatus humor,
    Concidunt venti fugiuntque nubes,                                  30
    Et minax, quod sic voluere, ponto
      Unda recumbit.


    Romulum post hos prius an quietum
    Pompili regnum memorem an superbos
    Tarquini fascis dubito, an Catonis                                 35
      Nobile letum.


    Regulum et Scauros animaeque magnae
    Prodigum Paullum superante Poeno
    Gratus insigni referam camena
      Fabriciumque.                                                    40


    Hunc, et incomptis Curium capillis
    Utilem bello tulit, et Camillum
    Saeva paupertas et avitus apto
      Cum lare fundus.


    Crescit occulto velut arbor aevo                                  45
    Fama Marcelli; micat inter omnis
    Iulium sidus velut inter ignis
      Luna minores.


    Gentis humanae pater atque custos,
    Orte Saturno, tibi cura magni                                     50
    Caesaris fatis data: tu secundo
      Caesare regnes.


    Ille seu Parthos Latio imminentis
    Egerit iusto domitos triumpho,
    Sive subiectos Orientis orae                                       55
      Seras et Indos,


    Te minor latum reget aequus orbem;
    Tu gravi curru quaties Olympum,
    Tu parum castis inimica mittes
      Fulmina lucis.                                                   60

    XIII.


    Cum tu, Lydia, Telephi
      Cervicem roseam, cerea Telephi
    Laudas bracchia, vae meum
      Fervens difficili bile tumet iecur.
    Tum nec mens mihi nec color                                        5
      Certa sede manet, umor et in genas
    Furtim labitur, arguens
      Quam lentis penitus macerer ignibus.
    Uror, seu tibi candidos
      Turparunt umeros immodicae mero                                  10
    Rixae, sive puer furens
      Impressit memorem dente labris notam.
    Non, si me satis audias,
      Speres perpetuum dulcia barbare
    Laedentem oscula, quae Venus                                       15
      Quinta parte sui nectaris imbuit.
    Felices ter et amplius,
      Quos inrupta tenet copula nec malis
    Divolsus querimoniis
      Suprema citius solvet amor die.                                  20

    XIV.


    O navis, referent in mare te novi
    Fluctus! O quid agis? Fortiter occupa
      Portum! Nonne vides ut
        Nudum remigio latus


    Et malus celeri saucius Africo                                     5
    Antemnaeque gemant, ac sine funibus
    Vix durare carinae
      Possint imperiosius


    Aequor? Non tibi sunt integra lintea,
    Non di, quos iterum pressa voces malo.                            10
      Quamvis Pontica pinus,
        Silvae filia nobilis,


    Iactes et genus et nomen inutile,
    Nil pictis timidus navita puppibus
      Fidit. Tu, nisi ventis                                           15
        Debes ludibrium, cave.


    Nuper sollicitum quae mihi taedium,
    Nunc desiderium curaque non levis,
     Interfusa nitentis
        Vites aequora Cycladas.                                        20

    XV.


    Pastor cum traheret per freta navibus
    Idaeis Helenen perfidus hospitam,
    Ingrato celeres obruit otio
      Ventos ut caneret fera


    Nereus fata: 'Mala ducis avi domum,                                 5
    Quam multo repetet Graecia milite,
    Coniurata tuas rumpere nuptias
      Et regnum Priami vetus.


    Heu heu, quantus equis, quantus adest viris
    Sudor! quanta moves funera Dardanae                               10
    Genti! Iam galeam Pallas et aegida
      Currusque et rabiem parat.


    Nequiquam Veneris praesidio ferox
    Pectes caesariem, grataque feminis
    Imbelli cithara carmina divides;                                  15
      Nequiquam thalamo gravis


    Hastas et calami spicula Cnosii
    Vitabis strepitumque et celerem sequi
    Aiacem: tamen, heu, serus adulteros
      Crines pulvere collines.                                        20


    Non Laertiaden, exitium tuae
    Genti, non Pylium Nestora respicis?
    Urgent impavidi te Salaminius
      Teucer, te Sthenelus, sciens


    Pugnae, sive opus est imperitare equis,                            25
    Non auriga piger. Merionen quoque
    Nosces. Ecce furit te reperire atrox
      Tydides, melior patre,


    Quem tu, cervus uti vallis in altera
    Visum parte lupum graminis immemor                                 30
    Sublimi fugies mollis anhelitu,
      Non hoc pollicitus tuae.


    Iracunda diem proferet Ilio
    Matronisque Phrygum classis Achillei:
    Post certas hiemes uret Achaicus                                  35
      Ignis Iliacas domos.'

    XVI.


    O matre pulchra filia pulchrior,
    Quem criminosis cumque voles modum
      Pones iambis, sive flamma
        Sive mari libet Hadriano.


    Non Dindymene, non adytis quatit                                    5
    Mentem sacerdotum incola Pythius,
      Non Liber aeque, non acuta
        Sic geminant Corybantes aera,


    Tristes ut irae, quas neque Noricus
    Deterret ensis nec mare naufragum                                  10
      Nec saevus ignis nec tremendo
        Iuppiter ipse ruens tumultu.


    Fertur Prometheus addere principi
    Limo coactus particulam undique
      Desectam et insani leonis                                        15
        Vim stomacho adposuisse nostro.


    Irae Thyesten exitio gravi
    Stravere et altis urbibus ultimae
      Stetere causae cur perirent
        Funditus imprimeretque muris                                  20


    Hostile aratrum exercitus insolens.
    Compesce mentem! Me quoque pectoris
      Temptavit in dulci iuventa
        Fervor et in celeres iambos


    Misit furentem; nunc ego mitibus                                  25
    Mutare quaero tristia, dum mihi
      Fias recantatis amica
        Opprobriis animumque reddas.

    XVII.


    Velox amoenum saepe Lucretilem
    Mutat Lycaeo Faunus et igneam
      Defendit aestatem capellis
        Usque meis pluviosque ventos.


    Impune tutum per nemus arbutos                                     5
    Quaerunt latentis et thyma deviae
      Olentis uxores mariti,
        Nec viridis metuunt colubras


    Nec Martialis haediliae lupos,
    Utcumque dulci, Tyndari, fistula                                  10
      Valles et Usticae cubantis
        Levia personuere saxa.


    Di me tuentur, dis pietas mea
    Et Musa cordist. Hic tibi copia
      Manabit ad plenum benigno                                        15
        Ruris honorum opulenta cornu.


    Hic in reducta valle Caniculae
    Vitabis aestus et fide Teia
      Dices laborantis in uno
        Penelopen vitreamque Circen;                                  20


    Hic innocentis pocula Lesbii
    Duces sub umbra, nec Semeleius
      Cum Marte confundet Thyoneus
        Proelia, nec metues protervum


    Suspecta Cyrum, ne male dispari                                    25
    Incontinentis iniciat manus
      Et scindat haerentem coronam
        Crinibus immeritamque vestem.

    XVIII.


    Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem
    Circa mite solum Tiburis et moenia Catili.
    Siccis omnia nam dura deus proposuit neque
    Mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.
    Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat?                5
    Quis non te potius, Bacche pater, teque, decens Venus?
    Ac ne quis modici transiliat munera Liberi,
    Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero
    Debellata, monet Sithoniis non levis Euhius,
    Cum fas atque nefas exiguo fine libidinum                         10
    Discernunt avidi. Non ego te, candide Bassareu,
    Invitum quatiam nec variis obsita frondibus
    Sub divum rapiam. Saeva tene cum Berecyntio
    Cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui,
    Et tollens vacuum plus nimio gloria verticem                      15
    Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro.

    XIX.


    Mater saeva Cupidinum
      Thebanaeque iubet me Semelae puer
    Et lasciva Licentia
      Finitis animum reddere amoribus.
    Urit me Glycerae nitor,                                             5
      Splendentis Pario marmore purius;
    Urit grata protervitas
      Et voltus nimium lubricus adspici.
    In me tota ruens Venus
      Cyprum deseruit, nec patitur Scythas                            10
    Et versis animosum equis
      Parthum dicere nec quae nihil attinent.
    Hic vivum mihi caespitem, hic
      Verbenas, pueri, ponite turaque
    Bimi cum patera meri:                                              15
      Mactata veniet lenior hostia.

    XX.


    Vile potabis modicis Sabinum
    Cantharis, Graeca quod ego ipse testa
    Conditum levi, datus in theatro
      Cum tibi plausus,


    Care Maecenas eques, ut paterni                                     5
    Fluminis ripae simul et iocosa
    Redderet laudes tibi Vaticani
      Montis imago.


    Caecubum et prelo domitam Caleno
    Tu bibes uvam: mea nec Falernae                                    10
    Temperant vites neque Formiani
      Pocula colles.

    XXI.


    Dianam tenerae dicite virgines,
    Intonsum, pueri, dicite Cynthium
      Latonamque supremo
        Dilectam penitus Iovi.


    Vos laetam fluviis et nemorum coma,                                 5
    Quaecumque aut gelido prominet Algido,
      Nigris aut Erymanthi
        Silvis aut viridis Cragi;


    Vos Tempe totidem tollite laudibus
    Natalemque, mares, Delon Apollinis                                 10
      Insignemque pharetra
        Fraternaque umerum lyra.


    Hic bellum lacrimosum, hic miseram famem
    Pestemque a populo et principe Caesare in
      Persas atque Britannos                                           15
        Vestra motus aget prece.

    XXII.


    Integer vitae scelerisque purus
    Non eget Mauris iaculis neque arcu
    Nec venenatis gravida sagittis,
      Fusce, pharetra,


    Sive per Syrtis iter aestuosas,                                     5
    Sive facturus per inhospitalem
    Caucasum vel quae loca fabulosus
      Lambit Hydaspes.


    Namque me silva lupus in Sabina,
    Dum meam canto Lalagen et ultra                                    10
    Terminum curis vagor expeditis,
      Fugit inermem,


    Quale portentum neque militaris
    Daunias latis alit aesculetis
    Nec Iubae tellus generat, leonum                                  15
      Arida nutrix.


    Pone me pigris ubi nulla campis
    Arbor aestiva recreatur aura,
    Quod latus mundi nebulae malusque
      Iuppiter urget;                                                 20


    Pone sub curru nimium propinqui
    Solis in terra domibus negata:
    Dulce ridentem Lalagen amabo,
      Dulce loquentem.

    XXIII.


    Vitas hinuleo me similis, Chloe,
    Quaerenti pavidam montibus aviis
      Matrem non sine vano
        Aurarum et siluae metu.


    Nam seu mobilibus veris inhorruit                                  5
    Adventus foliis, seu virides rubum
      Dimovere lacertae,
        Et corde et genibus tremit.


    Atqui non ego te tigris ut aspera
    Gaetulusve leo frangere persequor:                                 10
      Tandem desine matrem
        Tempestiva sequi viro.

    XXIV.


    Quis desiderio sit pudor aut modus
    Tam cari capitis? Praecipe lugubris
    Cantus, Melpomene, cui liquidam pater
      Vocem cum cithara dedit.


    Ergo Quintilium perpetuus sopor                                     5
    Urget! Cui Pudor et Iustitiae soror,
    Incorrupta Fides, nudaque Veritas
      Quando ullum inveniet parem?


    Multis ille bonis flebilis occidit,
    Nulli flebilior quam tibi, Vergili.                               10
    Tu frustra pius heu non ita creditum
      Poscis Quintilium deos.


    Quid? si Threicio blandius Orpheo
    Auditam moderere arboribus fidem,
    Num vanae redeat sanguis imagini,                                  15
      Quam virga semel horrida,


    Non lenis precibus fata recludere,
    Nigro compulerit Mercurius gregi?
    Durum: sed levius fit patientia,
      Quidquid corrigerest nefas.                                     20

    XXV.


    Parcius iunctas quatiunt fenestras
    Iactibus crebris iuvenes protervi,
    Nec tibi somnos adimunt, amatque
      Ianua limen,


    Quae prius multum facilis movebat                                  5
    Cardines. Audis minus et minus iam:
    'Me tuo longas pereunte noctes,
      Lydia, dormis?'


    Invicem moechos anus arrogantis
    Flebis in solo levis angiportu,                                    10
    Thracio bacchante magis sub inter-
      lunia vento,


    Cum tibi flagrans amor et libido,
    Quae solet matres furiare equorum,
    Saeviet circa iecur ulcerosum,                                     15
      Non sine questu,


    Laeta quod pubes hedera virenti
    Gaudeat pulla magis atque myrto,
    Aridas frondes hiemis sodali
      Dedicet Hebro.                                                   20

    XXVI.


    Musis amicus tristitiam et metus
    Tradam protervis in mare Creticum
      Portare ventis, quis sub Arcto
        Rex gelidae metuatur orae,


    Quid Tiridaten terreat, unice                                       5
    Securus. O quae fontibus integris
      Gaudes, apricos necte flores,
        Necte meo Lamiae coronam,


    Pimplei dulcis. Nil sine te mei
    Prosunt honores: hunc fidibus novis,                               10
      Hunc Lesbio sacrare plectro
        Teque tuasque decet sorores.

    XXVII.


    Natis in usum laetitiae scyphis
    Pugnare Thracumst: tollite barbarum
      Morem, verecundumque Bacchum
        Sanguineis prohibete rixis.


    Vino et lucernis Medus acinaces                                     5
    Immane quantum discrepat: impium
      Lenite clamorem, sodales,
        Et cubito remanete presso.


    Voltis severi me quoque sumere
    Partem Falerni? Dicat Opuntiae                                     10
      Frater Megillae quo beatus
        Volnere, qua pereat sagitta.


    Cessat voluntas? Non alia bibam
    Mercede. Quae te cumque domat Venus,
      Non erubescendis adurit                                          15
        Ignibus ingenuoque semper


    Amore peccas. Quidquid habes, age,
    Depone tutis auribus. A miser,
      Quanta laborabas Charybdi,
        Digne puer meliore flamma!                                     20


    Quae saga, quis te solvere Thessalis
    Magus venenis, quis poterit deus?
      Vix inligatum te triformi
        Pegasus expediet Chimaera.

    XXVIII.


    Te maris et terrae numeroque carentis arenae
      Mensorem cohibent, Archyta,
    Pulveris exigui prope litus parva Matinum
      Munera, nec quicquam tibi prodest
    Aerias temptasse domos animoque rotundum                            5
      Percurrisse polum morituro.
    Occidit et Pelopis genitor, conviva deorum,
      Tithonusque remotus in auras
    Et Iovis arcanis Minos admissus, habentque
      Tartara Panthoiden iterum Orco                                  10
    Demissum, quamvis clipeo Troiana refixo
      Tempora testatus nihil ultra
    Nervos atque cutem morti concesserat atrae,
      Iudice te non sordidus auctor
    Naturae verique. Sed omnes una manet nox                           15
      Et calcanda semel via leti.
    Dant alios Furiae torvo spectacula Marti,
      Exitiost avidum mare nautis;
    Mixta senum ac iuvenum densentur funera; nullum
      Saeva caput Proserpina fugit:                                    20
    Me quoque devexi rapidus comes Orionis
      Illyricis Notus obruit undis.
    At tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae
      Ossibus et capiti inhumato
    Particulam dare: sic, quodcumque minabitur Eurus                   25
      Fluctibus Hesperiis, Venusinae
    Plectantur silvae te sospite, multaque merces,
      Unde potest, tibi defluat aequo
    Ab Iove Neptunoque sacri custode Tarenti.
      Neglegis immeritis nocituram                                     30
    Postmodo te natis fraudem committere? Fors et
      Debita iura vicesque superbae
    Te maneant ipsum: precibus non linquar inultis,
      Teque piacula nulla resolvent.
    Quamquam festinas, non est mora longa; licebit                     35
      Iniecto ter pulvere curras.

    XXIX.


    Icci, beatis nunc Arabum invides
    Gazis et acrem militiam paras
      Non ante devictis Sabaeae
        Regibus, horribilique Medo


    Nectis catenas? Quae tibi virginum                                  5
    Sponso necato barbara serviet?
      Puer quis ex aula capillis
        Ad cyathum statuetur unctis,


    Doctus sagittas tendere Sericas
    Arcu paterno? Quis neget arduis                                    10
      Pronos relabi posse rivos
        Montibus et Tiberim reverti,


    Cum tu coemptos undique nobilis
    Libros Panaeti Socraticam et domum
      Mutare loricis Hiberis,                                          15
        Pollicitus meliora, tendis ?

    XXX.


    O Venus, regina Cnidi Paphique,
    Sperne dilectam Cypron et vocantis
    Ture te multo Glycerae decoram
        Transfer in aedem.


    Fervidus tecum puer et solutis                                     5
    Gratiae zonis properentque Nymphae
    Et parum comis sine te Iuventas
        Mercuriusque.

    XXXI.


    Quid dedicatum poscit Apollinem
    Vates? Quid orat, de patera novum
      Fundens liquorem? Non opimae
        Sardiniae segetes feracis,


    Non aestuosae grata Calabriae                                       5
    Armenta, non aurum aut ebur Indicum,
      Non rura, quae Liris quieta
        Mordet aqua taciturnus amnis.


    Premant Calena falce quibus dedit
    Fortuna vitem, dives et aureis                                     10
      Mercator exsiccet culullis
        Vina Syra reparata merce,


    Dis carus ipsis, quippe ter et quater
    Anno revisens aequor Atlanticum
      Impune. Me pascunt olivae,                                       15
        Me cichorea levesque malvae.


    Frui paratis et valido mihi,
    Latoe, dones et precor integra
      Cum mente nec turpem senectam
        Degere nec cithara carentem.                                  20

    XXXII.


    Poscimur. Siquid vacui sub umbra
    Lusimus tecum, quod et hunc in annum
    Vivat et pluris, age dic Latinum,
      Barbite, carmen,


    Lesbio primum modulate civi,                                        5
    Qui ferox bello tamen inter arma,
    Sive iactatam religarat udo
      Litore navim,


    Liberum et Musas Veneremque et illi
    Semper haerentem puerum canebat,                                  10
    Et Lycum nigris oculis nigroque
      Crine decorum.


    O decus Phoebi et dapibus supremi
    Grata testudo Iovis, o laborum
    Dulce lenimen, mihi cumque salve                                  15
      Rite vocanti!

    XXXIII.


    Albi, ne doleas plus nimio memor
    Immitis Glycerae, neu miserabilis
    Decantes elegos, cur tibi iunior
      Laesa praeniteat fide.


    Insignem tenui fronte Lycorida                                     5
    Cyri torret amor, Cyrus in asperam
    Declinat Pholoen; sed prius Apulis
      Iungentur capreae lupis


    Quam turpi Pholoe peccet adultero.
    Sic visum Veneri, cui placet impares                               10
    Formas atque animos sub iuga aenea
      Saevo mittere cum ioco.


    Ipsum me melior cum peteret Venus,
    Grata detinuit compede Myrtale
    Libertina, fretis acrior Hadriae                                  15
      Curvantis Calabros sinus.

    XXXIV.


    Parcus deorum cultor et infrequens,
    Insanientis dum sapientiae
      Consultus erro, nunc retrorsum
        Vela dare atque iterare cursus


    Cogor relictos. Namque Diespiter,                                  5
    Igni corusco nubila dividens
      Plerumque, per purum tonantis
        Egit equos volucremque currum,


    Quo bruta tellus et vaga flumina,
    Quo Styx et invisi horrida Taenari                                 10
      Sedes Atlanteusque finis
        Concutitur. Valet ima summis


    Mutare et insignem attenuat deus,
    Obscura promens; hinc apicem rapax
      Fortuna cum stridore acuto                                       15
        Sustulit, hic posuisse gaudet.

    XXXV.


    O diva, gratum quae regis Antium,
    Praesens vel imo tollere de gradu
      Mortale corpus vel superbos
        Vertere funeribus triumphos,


    Te pauper ambit sollicita prece                                     5
    Ruris colonus, te dominam aequoris
      Quicumque Bithyna lacessit
        Carpathium pelagus carina.


    Te Dacus asper, te profugi Scythae
    Urbesque gentesque et Latium ferox                                 10
      Regumque matres barbarorum et
        Purpurei metuunt tyranni,


    Iniurioso ne pede proruas
    Stantem columnam, neu populus frequens
      Ad arma cessantis, ad arma                                       15
        Concitet imperiumque frangat.


    Te semper anteit saeva Necessitas,
    Clavos trabalis et cuneos manu
      Gestans aena, nec severus
        Uncus abest liquidumque plumbum.                               20


    Te Spes et albo rara Fides colit
    Velata panno, nec comitem abnegat,
      Utcumque mutata potentis
        Veste domos inimica linquis.


    At volgus infidum et meretrix retro                               25
    Periura cedit, diffugiunt cadis
      Cum faece siccatis amici
        Ferre iugum pariter dolosi.


    Serves iturum Caesarem in ultimos
    Orbis Britannos et iuvenum recens                                  30
      Examen Eois timendum
        Partibus Oceanoque rubro.


    Eheu cicatricum et sceleris pudet
    Fratrumque. Quid nos dura refugimus
      Aetas? quid intactum nefasti
        Liquimus? unde manum iuventus                                  35


    Metu deorum continuit? quibus
    Pepercit aris? O utinam nova
      Incude diffingas retusum in
        Massagetas Arabasque ferrum!                                  40

    XXXVI.


    Et ture et fidibus iuvat
      Placare et vituli sanguine debito
    Custodes Numidae deos,
      Qui nunc Hesperia sospes ab ultima
    Caris multa sodalibus,                                              5
      Nulli plura tamen dividit oscula
    Quam dulci Lamiae, memor
      Actae non alio rege puertiae
    Mutataeque simul togae.
      Cressa ne careat pulchra dies nota,                              10
    Neu promptae modus amphorae
      Neu morem in Salium sit requies pedum,
    Neu multi Damalis meri
      Bassum Threicia vincat amystide,
    Neu desint epulis rosae                                           15
      Neu vivax apium neu breve lilium.
    Omnes in Damalin putris
      Deponent oculos, nec Damalis novo
    Divelletur adultero,
      Lascivis hederis ambitiosior.                                    20

    XXXVII.


    Nunc est bibendum, nunc pede libero
    Pulsanda tellus, nunc Saliaribus
      Ornare pulvinar deorum
        Tempus erat dapibus, sodales.


    Antehac nefas depromere Caecubum                                    5
    Cellis avitis, dum Capitolio
      Regina dementis ruinas
        Funus et imperio parabat


    Contaminato cum grege turpium
    Morbo virorum, quidlibet impotens                                  10
      Sperare fortunaque dulci
        Ebria. Sed minuit furorem


    Vix una sospes navis ab ignibus,
    Mentemque lymphatam Mareotico
      Redegit in veros timores                                        15
        Caesar, ab Italia volantem


    Remis adurgens, accipiter velut
    Mollis columbas aut leporem citus
      Venator in campis nivalis
        Haemoniae, daret ut catenis                                    20


    Fatale monstrum. Quae generosius
    Perire quaerens nec muliebriter
      Expavit ensem nec latentis
        Classe cita reparavit oras.


    Ausa et iacentem visere regiam                                     25
    Voltu sereno, fortis et asperas
      Tractare serpentes, ut atrum
        Corpore combiberet venenum,


    Deliberata morte ferocior,
    Saevis Liburnis scilicet invidens                                  30
      Privata deduci superbo
        Non humilis mulier triumpho.

    XXXVIII.


    Persicos odi, puer, apparatus;
    Displicent nexae philyra coronae;
    Mitte sectari, rosa quo locorum
      Sera moretur.


    Simplici myrto nihil adlabores                                     5
    Sedulus curo: neque te ministrum
    Dedecet myrtus neque me sub arta
      Vite bibentem.

    CARMINUM


    LIBER SECUNDUS.

    I.


    Motum ex Metello consule civicum
    Bellique causas et vitia et modos
      Ludumque Fortunae gravisque
        Principum amicitias et arma


    Nondum expiatis uncta cruoribus,                                    5
    Periculosae plenum opus aleae,
      Tractas et incedis per ignis
        Suppositos cineri doloso.


    Paullum severae Musa tragoediae
    Desit theatris; mox ubi publicas                                  10
      Res ordinaris, grande munus
        Cecropio repetes cothurno,


    Insigne maestis praesidium reis
    Et consulenti, Pollio, Curiae,
      Cui laurus aeternos honores                                     15
        Delmatico peperit triumpho.


    Iam nunc minaci murmure cornuum
    Perstringis auris, iam litui strepunt,
      Iam fulgor armorum fugacis
        Terret equos equitumque voltus.                               20


    Audire magnos iam videor duces,
    Non indecoro pulvere sordidos,
      Et cuncta terrarum subacta
        Praeter atrocem animum Catonis.


    Iuno et deorum quisquis amicior                                    25
    Afris inulta cesserat impotens
      Tellure victorum nepotes
        Rettulit inferias Iugurthae.


    Quis non Latino sanguine pinguior
    Campus sepulcris impia proelia                                     30
      Testatur auditumque Medis
        Hesperiae sonitum ruinae?


    Qui gurges aut quae flumina lugubris
    Ignara belli? quod mare Dauniae
      Non decoloravere caedes?                                        35
        Quae caret ora cruore nostro?


    Sed ne relictis, Musa procax, iocis
    Ceae retractes munera neniae,
      Mecum Dionaeo sub antro
        Quaere modos leviore plectro.

    II.


    Nullus argento color est avaris
    Abdito terris, inimice lamnae
    Crispe Sallusti, nisi temperato
      Splendeat usu.


    Vivet extento Proculeius aevo,                                     5
    Notus in fratres animi paterni;
    Illum aget penna metuente solvi
      Fama superstes.


    Latius regnes avidum domando
    Spiritum, quam si Libyam remotis                                  10
    Gadibus iungas et uterque Poenus
      Serviat uni.


    Crescit indulgens sibi dirus hydrops
    Nec sitim pellit, nisi causa morbi
    Fugerit venis et aquosus albo                                     15
      Corpore languor.


    Redditum Cyri solio Phraaten
    Dissidens plebi numero beatorum
    Eximit Virtus populumque falsis
      Dedocet uti                                                      20


    Vocibus, regnum et diadema tutum
    Deferens uni propriamque laurum,
    Quisquis ingentis oculo inretorto
      Spectat acervos.

    III.


    Aequam memento rebus in arduis
    Servare mentem, non secus in bonis
      Ab insolenti temperatam
        Laetitia, moriture Delli,


    Seu maestus omni tempore vixeris,                                  5
    Seu te in remoto gramine per dies
      Festos reclinatum bearis
        Interiore nota Falerni.


    Quo pinus ingens albaque populus
    Umbram hospitalem consociare amant                                 10
      Ramis? Quid obliquo laborat
        Lympha fugax trepidare rivo?


    Huc vina et unguenta et nimium brevis
    Flores amoenae ferre iube rosae,
      Dum res et aetas et sororum
        Fila trium patiuntur atra.                                     15


    Cedes coemptis saltibus et domo
    Villaque, flavus quam Tiberis lavit,
      Cedes, et exstructis in altum
        Divitiis potietur heres.


    Divesne prisco natus ab Inacho                                     20
    Nil interest an pauper et infima
      De gente sub divo moreris,
        Victima nil miserantis Orci.


    Omnes eodem cogimur, omnium
    Versatur urna serius ocius                                        25
      Sors exitura et nos in aeternum
        Exsilium impositura cumbae.

    IV.


    Ne sit ancillae tibi amor pudori,
    Xanthia Phoceu! Prius insolentem
    Serva Briseis niveo colore
      Movit Achillem;


    Movit Aiacem Telamone natum                                        5
    Forma captivae dominum Tecmessae;
    Arsit Atrides medio in triumpho
      Virgine rapta,


    Barbarae postquam cecidere turmae
    Thessalo victore et ademptus Hector                               10
    Tradidit fessis leviora tolli
      Pergama Grais.


    Nescias an te generum beati
    Phyllidis flavae decorent parentes;
    Regium certe genus et penatis                                     15
      Maeret iniquos.


    Crede non illam tibi de scelesta
    Plebe dilectam, neque sic fidelem,
    Sic lucro aversam potuisse nasci
      Matre pudenda.                                                   20


    Bracchia et voltum teretesque suras
    Integer laudo; fuge suspicari,
    Cuius octavum trepidavit aetas
      Claudere lustrum.

    V.


    Nondum subacta ferre iugum valet
    Cervice, nondum munia comparis
      Aequare nec tauri ruentis
        In venerem tolerare pondus.


    Circa virentis est animus tuae                                     5
    Campos iuvencae, nunc fluviis gravem
      Solantis aestum, nunc in udo
        Ludere cum vitulis salicto


    Praegestientis. Tolle cupidinem
    Immitis uvae: iam tibi lividos                                     10
      Distinguet autumnus racemos
        Purpureo varius colore.


    Iam te sequetur: currit enim ferox
    Aetas, et illi, quos tibi dempserit,
      Adponet annos; iam proterva                                     15
        Fronte petet Lalage maritum,


    Dilecta quantum non Pholoe fugax,
    Non Chloris, albo sic umero nitens
      Ut pura nocturno renidet
        Luna mari, Cnidiusve Gyges,                                    20


    Quem si puellarum insereres choro,
    Mire sagacis falleret hospites
      Discrimen obscurum solutis
        Crinibus ambiguoque voltu.

    VI.


    Septimi, Gadis aditure mecum et
    Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et
    Barbaras Syrtis, ubi Maura semper
      Aestuat unda:


    Tibur Argeo positum colono                                          5
    Sit meae sedes utinam senectae,
    Sit modus lasso maris et viarum
      Militiaeque.


    Unde si Parcae prohibent iniquae,
    Dulce pellitis ovibus Galaesi                                     10
    Flumen et regnata petam Laconi
      Rura Phalantho.


    Ille terrarum mihi praeter omnis
    Angulus ridet, ubi non Hymetto
    Mella decedunt viridique certat                                    15
      Baca Venafro;


    Ver ubi longum tepidasque praebet
    Iuppiter brumas, et amicus Aulon
    Fertili Baccho minimum Falernis
      Invidet uvis.                                                    20


    Ille te mecum locus et beatae
    Postulant arces; ibi tu calentem
    Debita sparges lacrima favillam
      Vatis amici.

    VII.


    O saepe mecum tempus in ultimum
    Deducte Bruto militiae duce,
      Quis te redonavit Quiritem
        Dis patriis Italoque caelo,


    Pompei, meorum prime sodalium,                                     5
    Cum quo morantem saepe diem mero
      Fregi, coronatus nitentis
        Malobathro Syrio capillos?


    Tecum Philippos et celerem fugam
    Sensi relicta non bene parmula,                                    10
      Cum fracta virtus et minaces
        Turpe solum tetigere mento.


    Sed me per hostis Mercurius celer
    Denso paventem sustulit aere;
      Te rursus in bellum resorbens                                    15
        Unda fretis tulit aestuosis.


    Ergo obligatam redde Iovi dapem,
    Longaque fessum militia latus
      Depone sub lauru mea nec
        Parce cadis tibi destinatis.                                  20


    Oblivioso levia Massico
    Ciboria exple, funde capacibus
      Unguenta de conchis. Quis udo
        Deproperare apio coronas


    Curatve myrto? Quem Venus arbitrum                                 25
    Dicet bibendi? Non ego sanius
      Bacchabor Edonis: recepto
        Dulce mihi furerest amico.

    VIII.


    Ulla si iuris tibi peierati
    Poena, Barine, nocuisset umquam,
    Dente si nigro fieres vel uno
      Turpior ungui,


    Crederem. Sed tu simul obligasti                                    5
    Perfidum votis caput, enitescis
    Pulchrior multo, iuvenumque prodis
      Publica cura.


    Expedit matris cineres opertos
    Fallere et toto taciturna noctis                                  10
    Signa cum caelo gelidaque divos
      Morte carentis.


    Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
    Simplices Nymphae ferus et Cupido,
    Semper ardentis acuens sagittas                                    15
      Cote cruenta.


    Adde quod pubes tibi crescit omnis,
    Servitus crescit nova, nec priores
    Impiae tectum dominae relinquunt,
      Saepe minati.                                                    20


    Te suis matres motuunt iuvencis,
    Te senes parci miseraeque nuper
    Virgines nuptae, tua ne retardet
      Aura maritos.

    IX.


    Non semper imbres nubibus hispidos
    Manant in agros aut mare Caspium
      Vexant inaequales procellae
        Usque, nec Armeniis in oris,


    Amice Valgi, stat glacies iners                                     5
    Mensis per omnis, aut Aquilonibus
      Querceta Gargani laborant
        Et foliis viduantur orni:


    Tu semper urges flebilibus modis
    Mysten ademptum, nec tibi Vespero                                  10
      Surgente decedunt amores
        Nec rapidum fugiente solem.


    At non ter aevo functus amabilem
    Ploravit omnis Antilochum senex
      Annos, nec impubem parentes                                     15
        Troilon aut Phrygiae sorores


    Flevere semper. Desine mollium
    Tandem querellarum, et potius nova
      Cantemus Augusti tropaea
        Caesaris et rigidum Niphaten,                                  20


    Medumque flumen gentibus additum
    Victis minores volvere vertices,
      Intraque praescriptum Gelonos
        Exiguis equitare campis.

    X.


    Rectius vives, Licini, neque altum
    Semper urgendo neque, dum procellas
    Cautus horrescis, nimium premendo
      Litus iniquum.


    Auream quisquis mediocritatem                                       5
    Diligit, tutus caret obsoleti
    Sordibus tecti, caret invidenda
      Sobrius aula.


    Saepius ventis agitatur ingens
    Pinus et celsae graviore casu                                     10
    Decidunt turres feriuntque summos
      Fulgura montis.


    Sperat infestis, metuit secundis
    Alteram sortem bene praeparatum
    Pectus. Informis hiemes reducit                                    15
      Iuppiter, idem


    Submovet. Non, si male nunc, et olim
    Sic erit: quondam cithara tacentem
    Suscitat Musam neque semper arcum
      Tendit Apollo.                                                   20


    Rebus angustis animosus atque
    Fortis appare; sapienter idem
    Contrahes vento nimium secundo
      Turgida vela.

    XI.


    Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
    Hirpine Quinti, cogitet Hadria
      Divisus obiecto, remittas
        Quaerere, nec trepides in usum


    Poscentis aevi pauca. Fugit retro                                  5
    Levis iuventas et decor, arida
      Pellente lascivos amores
        Canitie facilemque somnum.


    Non semper idem floribus est honor
    Vernis, neque uno luna rubens nitet                               10
      Voltu: quid aeternis minorem
        Consiliis animum fatigas?


    Cur non sub alta vel platano vel hac
    Pinu iacentes sic temere et rosa
      Canos odorati capillos,                                          15
        Dum licet, Assyriaque nardo


    Potamus uncti? Dissipat Euhius
    Curas edacis. Quis puer ocius
      Restinguet ardentis Falerni
        Pocula praetereunte lympha?                                    20


    Quis devium scortum eliciet domo
    Lyden? Eburna, die age, cum lyra
      Maturet, in comptum Lacaenae
        More comam religata nodum.

    XII.


    Nolis longa ferae bella Numantiae
    Nec durum Hannibalem nec Siculum mare
    Poeno purpureum sanguine mollibus
      Aptari citharae modis,


    Nec saevos Lapithas et nimium mero                                  5
    Hylaeum domitosque Herculea manu
    Telluris iuvenes, unde periculum
      Fulgens contremuit domus


    Saturni veteris: tuque pedestribus
    Dices historiis proelia Caesaris,                                  10
    Maecenas, melius ductaque per vias
      Regum colla minacium.


    Me dulcis dominae Musa Licymniae
    Cantus, me voluit dicere lucidum
    Fulgentis oculos et bene mutuis                                    15
      Fidum pectus amoribus;


    Quam nec ferre pedem dedecuit choris
    Nec certare ioco nec dare bracchia
    Ludentem nitidis virginibus sacro
      Dianae celebris die.                                             20


    Num tu quae tenuit dives Achaemenes
    Aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
    Permutare velis crine Licymniae,
      Plenas aut Arabum domos,


    Dum flagrantia detorquet ad oscula                                 25
    Cervicem, aut facili saevitia negat
    Quae poscente magis gaudeat eripi,
      Interdum rapere occupet?

    XIII.


    Ille et nefasto te posuit die,
    Quicumque primum, et sacrilega manu
      Produxit, arbos, in nepotum
        Perniciem opprobriumque pagi;


    Illum et parentis crediderim sui                                    5
    Fregisse cervicem et penetralia
      Sparsisse nocturno cruore
        Hospitis; ille venena Colcha


    Et quidquid usquam concipitur nefas
    Tractavit, agro qui statuit meo                                    10
      Te triste lignum, te caducum
        In domini caput immerentis.


    Quid quisque vitet, numquam homini satis
    Cautumst in horas: navita Bosporum
      Poenus perhorrescit neque ultra                                  15
        Caeca timet aliunde fata;


    Miles sagittas et celerem fugam
    Parthi, catenas Parthus et Italum
      Robur; sed improvisa leti
        Vis rapuit rapietque gentis.                                  20


    Quam paene furvae regna Proserpinae
    Et iudicantem vidimus Aeacum
      Sedesque discriptas piorum et
        Aeoliis fidibus querentem


    Sappho puellis de popularibus,                                     25
    Et te sonantem plenius aureo,
      Alcaee, plectro dura navis,
        Dura fugae mala, dura belli.


    Utrumque sacro digna silentio
    Mirantur umbrae dicere; sed magis                                  30
      Pugnas et exactos tyrannos
        Densum umeris bibit aure volgus.


    Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
    Demittit atras belua centiceps
      Auris, et intorti capillis                                       35
        Eumenidum recreantur angues?


    Quin et Prometheus et Pelopis parens
    Dulci laborem decipitur sono,
      Nec curat Orion leones
        Aut timidos agitare lyncas.                                    40

    XIV.


    Eheu fugaces, Postume, Postume,
    Labuntur anni, nec pietas moram
      Rugis et instanti senectae
        Adferet indomitaeque morti;


    Non si trecenis quotquot eunt dies,                                 5
    Amice, places inlacrimabilem
      Plutona tauris, qui ter amplum
        Geryonen Tityonque tristi


    Compescit unda, scilicet omnibus,
    Quicumque terrae munere vescimur,                                  10
      Enaviganda, sive reges
        Sive inopes erimus coloni.


    Frustra cruento Marte carebimus
    Fractisque rauci fluctibus Hadriae,
      Frustra per autumnos nocentem                                    15
        Corporibus metuemus Austrum:


    Visendus ater flumine languido
    Cocytos errans et Danai genus
      Infame damnatusque longi
        Sisyphus Aeolides laboris.                                     20


    Linquenda tellus et domus et placens
    Uxor, neque harum, quas colis, arborum
      Te praeter invisas cupressos
        Ulla brevem dominum sequetur.


    Absumet heres Caecuba dignior                                     25
    Servata centum clavibus et mero
      Tinguet pavimentum superbo,
        Pontificum potiore cenis.

    XV.


    Iam pauca aratro iugera regiae
    Moles relinquent; undique latius
      Extenta visentur Lucrino
        Stagna lacu, platanusque caelebs


    Evincet ulmos; tum violaria et                                     5
    Myrtus et omnis copia narium
      Spargent olivetis odorem
        Fertilibus domino priori;


    Tum spissa ramis laurea fervidos
    Excludet ictus. Non ita Romuli                                     10
      Praescriptum et intonsi Catonis
        Auspiciis veterumque norma.


    Privatus illis census erat brevis,
    Commune magnum: nulla decempedis
      Metata privatis opacam                                           15
       Porticus excipiebat Arcton,


    Nec fortuitum spernere caespitem
    Leges sinebant, oppida publico
      Sumptu iubentes et deorum
        Templa novo decorare saxo.                                     20

    XVI.


    Otium divos rogat in patenti
    Prensus Aegaeo, simul atra nubes
    Condidit lunam neque certa fulgent
      Sidera nautis;


    Otium bello furiosa Thrace,                                        5
    Otium Medi pharetra decori,
    Grosphe, non gemmis neque purpura ve-
      nale nec auro.


    Non enim gazae neque consularis
    Submovet lictor miseros tumultus                                  10
    Mentis et curas laqueata circum
      Tecta volantis.


    Vivitur parvo bene cui paternum
    Splendet in mensa tenui salinum
    Nec levis somnos timor aut cupido                                  15
      Sordidus aufert.


    Quid brevi fortes iaculamur aevo
    Multa? Quid terras alio calentis
    Sole mutamus? Patriae quis exsul
      Se quoque fugit?                                                 20


    Scandit aeratas vitiosa navis
    Cura nec turmas equitum relinquit,
    Ocior cervis et agente nimbos
      Ocior Euro.


    Laetus in praesens animus quod ultrast                            25
    Oderit curare et amara lento
    Temperet risu; nihil est ab omni
      Parte beatum.


    Abstulit clarum cita mors Achillem,
    Longa Tithonum minuit senectus,                                    30
    Et mihi forsan tibi quod negarit
      Porriget hora.


    Te greges centum Siculaeque circum
    Mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum
    Apta quadrigis equa, te bis Afro                                  35
      Murice tinctae


    Vestiunt lanae; mihi parva rura et
    Spiritum Graiae tenuem Camenae
    Parca non mendax dedit et malignum
      Spernere volgus.                                                 40

    XVII.


    Cur me querellis exanimas tuis?
    Nec dis amicumst nec mihi te prius
      Obire, Maecenas, mearum
        Grande decus columenque rerum.


    A, te meae si partem animae rapit                                  5
    Maturior vis, quid moror altera,
      Nec carus aeque nec superstes
        Integer? Ille dies utramque


    Ducet ruinam. Non ego perfidum
    Dixi sacramentum: ibimus, ibimus,                                  10
      Utcumque praecedes, supremum
        Carpere iter comites parati.


    Me nec Chimaerae spiritus igneae
    Nec, si resurgat, centimanus Gyas
      Divellet umquam: sic potenti                                     15
        Iustitiae placitumque Parcis.


    Seu Libra seu me Scorpios adspicit
    Formidolosus pars violentior
      Natalis horae, seu tyrannus
        Hesperiae Capricornus undae,                                  20


    Utrumque nostrum incredibili modo
    Consentit astrum. Te Iovis impio
      Tutela Saturno refulgens
        Eripuit volucrisque Fati


    Tardavit alas, cum populus frequens                               25
    Laetum theatris ter crepuit sonum;
      Me truncus inlapsus cerebro
        Sustulerat, nisi Faunus ictum


    Dextra levasset, Mercurialium
    Custos virorum. Reddere victimas                                  30
      Aedemque votivam memento;
        Nos humilem feriemus agnam.

    XVIII.


    Non ebur neque aureum
      Mea renidet in domo lacunar,
    Non trabes Hymettiae
      Premunt columnas ultima recisas
    Africa, neque Attali                                                5
      Ignotus heres regiam occupavi,
    Nec Laconicas mihi
      Trahunt honestae purpuras clientae.
    At fides et ingeni
      Benigna venast, pauperemque dives                               10
    Me petit: nihil supra
      Deos lacesso nec potentem amicum
    Largiora flagito,
      Satis beatus unicis Sabinis.
    Truditur dies die,                                                 15
      Novaeque pergunt interire lunae:
    Tu secanda marmora
      Locas sub ipsum funus, et sepulcri
    Immemor struis domos,
      Marisque Bais obstrepentis urges                                 20
    Submovere litora,
      Parum locuples continente ripa.
    Quid quod usque proximos
      Revellis agri terminos et ultra
    Limites clientium                                                 25
      Salis avarus? Pellitur paternos
    In sinu ferens deos
      Et uxor et vir sordidosque natos.
    Nulla certior tamen
      Rapacis Orci fine destinata                                     30
    Aula divitem manet
      Erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
    Pauperi recluditur
      Regumque pueris, nec satelles Orci
    Callidum Promethea                                                 35
      Revexit auro captus. Hic superbum
    Tantalum atque Tantali
      Genus coercet, hic levare functum
    Pauperem laboribus
      Vocatus atque non vocatus audit.                                 40

    XIX.


    Bacchum in remotis carmina rupibus
    Vidi docentem, credite posteri,
      Nymphasque discentis et auris
        Capripedum Satyrorum acutas.


    Euhoe, recenti mens trepidat metu,                                  5
    Plenoque Bacchi pectore turbidum
      Laetatur. Euhoe, parce Liber,
        Parce gravi metuende thyrso.


    Fas pervicacis est mihi Thyiadas
    Vinique fontem lactis et uberes                                    10
      Cantare rivos atque truncis
        Lapsa cavis iterare mella;


    Fas et beatae coniugis additum
    Stellis honorem tectaque Penthei
      Disiecta non leni ruina                                          15
        Thracis et exitium Lycurgi.


    Tu flectis amnis, tu mare barbarum,
    Tu separatis uvidus in iugis
      Nodo coerces viperino
        Bistonidum sine fraude crinis.                                 20


    Tu, cum parentis regna per arduum
    Cohors Gigantum scanderet impia,
      Rhoetum retorsisti leonis
        Unguibus horribilique mala;


    Quamquam choreis aptior et iocis                                  25
    Ludoque dictus non sat idoneus
      Pugnae ferebaris; sed idem
        Pacis eras mediusque belli.


    Te vidit insons Cerberus aureo
    Cornu decorum, leniter atterens                                    30
      Caudam, et recedentis trilingui
        Ore pedes tetigitque crura.

    XX.


    Non usitata nec tenui ferar
    Penna biformis per liquidum aethera
      Vates, neque in terris morabor
        Longius invidiaque maior


    Urbis relinquam. Non ego pauperum                                  5
    Sanguis parentum, non ego, quem vocas,
      Dilecte Maecenas, obibo
        Nec Stygia cohibebor unda.


    Iam iam residunt cruribus asperae
    Pelles et album mutor in alitem                                    10
      Superne, nascunturque leves
        Per digitos umerosque plumae.


    Iam Daedaleo notior Icaro
    Visam gementis litora Bospori
      Syrtisque Gaetulas canorus                                       15
        Ales Hyperboreosque campos.


    Me Colchus et qui dissimulat metum
    Marsae cohortis Dacus et ultimi
      Noscent Geloni, me peritus
        Discet Hiber Rhodanique potor.                                 20


    Absint inani funere neniae
    Luctusque turpes et querimoniae;
      Compesce clamorem ac sepulcri
        Mitte supervacuos honores.

    CARMINUM


    LIBER TERTIUS.

    I.


    Odi profanum volgus et arceo.
    Favete linguis: carmina non prius
      Audita Musarum sacerdos
        Virginibus puerisque canto.


    Regum timendorum in proprios greges,                               5
    Reges in ipsos imperiumst Iovis,
      Clari Giganteo triumpho,
        Cuncta supercilio moventis.


    Est ut viro vir latius ordinet
    Arbusta sulcis, hic generosior                                     10
      Descendat in Campum petitor,
        Moribus hic meliorque fama


    Contendat, illi turba clientium
    Sit maior: aequa lege Necessitas
      Sortitur insignis et imos;                                       15
        Omne capax movet urna nomen.


    Destrictus ensis cui super impia
    Cervice pendet, non Siculae dapes
      Dulcem elaborabunt saporem,
        Non avium citharaeque cantus                                  20


    Somnum reducent. Somnus agrestium
    Lenis virorum non humilis domos
      Fastidit umbrosamque ripam,
        Non zephyris agitata tempe.


    Desiderantem quod satis est neque                                  25
    Tumultuosum sollicitat mare
      Nec saevus Arcturi cadentis
        Impetus aut orientis Haedi,


    Non verberatae grandine vineae
    Fundusque mendax, arbore nunc aquas                               30
      Culpante, nunc torrentia agros
        Sidera, nunc hiemes iniquas.


    Contracta pisces aequora sentiunt
    Iactis in altum molibus: huc frequens
      Caementa demittit redemptor                                     35
        Cum famulis dominusque terrae


    Fastidiosus. Sed Timor et Minae
    Scandunt eodem quo dominus, neque
      Decedit aerata triremi et
        Post equitem sedet atra Cura.                                  40


    Quod si dolentem nec Phrygius lapis
    Nec purpurarum sidere clarior
      Delenit usus nec Falerna
        Vitis Achaemeniumque costum:


    Cur invidendis postibus et novo                                    45
    Sublime ritu moliar atrium?
      Cur valle permutem Sabina
        Divitias operosiores?

    II.


    Angustam amice pauperiem pati
    Robustus acri militia puer
      Condiscat et Parthos ferocis
        Vexet eques metuendus hasta,


    Vitamque sub divo et trepidis agat                                  5
    In rebus. Illum ex moenibus hosticis
      Matrona bellantis tyranni
        Prospiciens et adulta virgo


    Suspiret, eheu, ne rudis agminum
    Sponsus lacessat regius asperum                                    10
      Tactu leonem, quem cruenta
        Per medias rapit ira caedes.


    Dulce et decorumst pro patria mori:
    Mors et fugacem persequitur virum,
      Nec parcit imbellis iuventae                                     15
        Poplitibus timidoque tergo.


    Virtus repulsae nescia sordidae,
    Intaminatis fulget honoribus,
      Nec sumit aut ponit securis
        Arbitrio popularis aurae.                                     20


    Virtus recludens immeritis mori
    Caelum negata temptat iter via,
      Coetusque volgaris et udam
        Spernit humum fugiente penna.


    Est et fideli tuta silentio                                        25
    Merces: vetabo qui Cereris sacrum
      Volgarit arcanae sub isdem
        Sit trabibus fragilemve mecum


    Solvat phaselon; saepe Diespiter
    Neglectus incesto addidit integrum:                               30
      Raro antecedentem scelestum
        Deseruit pede Poena claudo.

    III.


    Iustum et tenacem propositi virum
    Non civium ardor prava iubentium,
      Non voltus instantis tyranni
        Mente quatit solida, neque Auster,


    Dux inquieti turbidus Hadriae,                                     5
    Nec fulminantis magna manus Iovis;
      Si fractus inlabatur orbis,
        Impavidum ferient ruinae.


    Hac arte Pollux et vagus Hercules
    Enisus arcis attigit igneas,                                       10
      Quos inter Augustus recumbens
        Purpureo bibet ore nectar.


    Hac te merentem, Bacche pater, tuae
    Vexere tigres, indocili iugum
      Collo trahentes; hac Quirinus                                    15
        Martis equis Acheronta fugit,


    Gratum elocuta consiliantibus
    Iunone divis: 'Ilion, Ilion
      Fatalis incestusque iudex
        Et mulier peregrina vertit                                     20


    In pulverem, ex quo destituit deos
    Mercede pacta Laomedon, mihi
      Castaeque damnatum Minervae
        Cum populo et duce fraudulento.


    Iam nec Lacaenae splendet adulterae                               25
    Famosus hospes nec Priami domus
      Periura pugnacis Achivos
        Hectoreis opibus refringit,


    Nostrisque ductum seditionibus
    Bellum resedit. Protinus et gravis                                 30
      Iras et invisum nepotem,
        Troica quem peperit sacerdos,


    Marti redonabo; illum ego lucidas
    Inire sedes, ducere nectaris
      Sucos et adscribi quietis                                        35
        Ordinibus patiar deorum.


    Dum longus inter saeviat Ilion
    Romamque pontus, qualibet exsules
      In parte regnanto beati;
        Dum Priami Paridisque busto                                    40


    Insultet armentum et catulos ferae
    Celent inultae, stet Capitolium
      Fulgens triumphatisque possit
        Roma ferox dare iura Medis.


    Horrenda late nomen in ultimas                                     45
    Extendat oras, qua medius liquor
      Secernit Europen ab Afro,
        Qua tumidus rigat arva Nilus.


    Aurum inrepertum et sic melius situm,
    Cum terra celat, spernere fortior                                  50
      Quam cogere humanos in usus
        Omne sacrum rapiente dextra,


    Quicumque mundo terminus obstitit,
    Hunc tanget armis, visere gestiens,
      Qua parte debacchentur ignes,                                    55
        Qua nebulae pluviique rores.


    Sed bellicosis fata Quiritibus
    Hac lege dico, ne nimium pii
      Rebusque fidentes avitae
        Tecta velint reparare Troiae.                                  60


    Troiae renascens alite lugubri
    Fortuna tristi clade iterabitur,
      Ducente victricis catervas
        Coniuge me Iovis et sorore.


    Ter si resurgat murus aeneus                                       65
    Auctore Phoebo, ter pereat meis
      Excisus Argivis, ter uxor
        Capta virum puerosque ploret.'


    Non hoc iocosae conveniet lyrae:
    Quo, Musa, tendis? Desine pervicax                                 70
      Referre sermones deorum et
        Magna modis tenuare parvis.

    IV.


    Descende caelo et dic age tibia
    Regina longum Calliope melos,
      Seu voce nunc mavis acuta,
        Seu fidibus citharave Phoebi.


    Auditis, an me ludit amabilis                                       5
    Insania? Audire et videor pios
      Errare per lucos, amoenae
        Quos et aquae subeunt et aurae.


    Me fabulosae Volture in Apulo
    Nutricis extra limen Apuliae                                       10
      Ludo fatigatumque somno
        Fronde nova puerum palumbes


    Texere, mirum quod foret omnibus,
    Quicumque celsae nidum Acherontiae
      Saltusque Bantinos et arvum                                     15
        Pingue tenent humilis Forenti,


    Ut tuto ab atris corpore viperis
    Dormirem et ursis, ut premerer sacra
      Lauroque conlataque myrto,
        Non sine dis animosus infans.                                  20


    Vester, Camenae, vester in arduos
    Tollor Sabinos, seu mihi frigidum
      Praeneste seu Tibur supinum
        Seu liquidae placuere Baiae.


    Vestris amicum fontibus et choris                                  25
    Non me Philippis versa acies retro,
      Devota non extinxit arbos,
        Nec Sicula Palinurus unda.


    Utcumque mecum vos eritis, libens
    Insanientem navita Bosporum                                        30
      Temptabo et urentis arenas
        Litoris Assyrii viator;


    Visam Britannos hospitibus feros
    Et laetum equino sanguine Concanum;
      Visam pharetratos Gelonos                                        35
        Et Scythicum inviolatus amnem.


    Vos Caesarem altum, militia simul
    Fessas cohortis abdidit oppidis,
      Finire quaerentem labores,
        Pierio recreatis antro.                                        40


    Vos lene consilium et datis et dato
    Gaudetis, almae. Scimus, ut impios
      Titanas immanemque turmam
        Fulmine sustulerit caduco


    Qui terram inertem, qui mare temperat                              45
    Ventosum et urbis regnaque tristia
      Divosque mortalisque turbas
        Imperio regit unus aequo.


    Magnum illa terrorem intulerat Iovi
    Fidens iuventus horrida bracchiis,                                 50
      Fratresque tendentes opaco
        Pelion imposuisse Olympo.


    Sed quid Typhoeus et validus Mimas,
    Aut quid minaci Porphyrion statu,
      Quid Rhoetus evolsisque truncis                                  55
        Enceladus iaculator audax


    Contra sonantem Palladis aegida
    Possent ruentes? Hinc avidus stetit
      Volcanus, hinc matrona Iuno et
        Numquam umeris positurus arcum,                               60


    Qui rore puro Castaliae lavit
    Crinis solutos, qui Lyciae tenet
      Dumeta natalemque silvam,
        Delius et Patareus Apollo.


    Vis consili expers mole ruit sua:                                  65
    Vim temperatam di quoque provehunt
      In maius; idem odere viris
        Omne nefas animo moventis.


    Testis mearum centimanus Gyas
    Sententiarum, notus et integrae                                    70
      Temptator Orion Dianae,
        Virginea domitus sagitta.


    Iniecta monstris Terra dolet suis
    Maeretque partus fulmine luridum
      Missos ad Orcum; nec peredit                                     75
        Impositam celer ignis Aetnam.


    Incontinentis nec Tityi iecur
    Reliquit ales, nequitiae additus
      Custos; amatorem trecentae
        Pirithoum cohibent catenae.                                    80

    V.


    Caelo tonantem credidimus Iovem
    Regnare; praesens divus habebitur
      Augustus adiectis Britannis
        Imperio gravibusque Persis.


    Milesne Crassi coniuge barbara                                     5
    Turpis maritus vixit et hostium,
      Pro curia inversique mores!
        Consenuit socerorum in armis


    Sub rege Medo Marsus et Apulus,
    Anciliorum et nominis et togae                                     10
      Oblitus aeternaeque Vestae,
        Incolumi Iove et urbe Roma?


    Hoc caverat mens provida Reguli
    Dissentientis condicionibus
      Foedis et exemplo trahentis                                     15
        Perniciem veniens in aevum,


    Si non periret immiserabilis
    Captiva pubes. 'Signa ego Punicis
      Adfixa delubris et arma
        Militibus sine caede' dixit                                    20


    'Derepta vidi; vidi ego civium
    Retorta tergo bracchia libero
      Portasque non clausas et arva
        Marte coli populata nostro.


    Auro repensus scilicet acrior                                     25
    Miles redibit. Flagitio additis
      Damnum: neque amissos colores
        Lana refert medicata fuco,


    Nec vera virtus, cum semel excidit,
    Curat reponi deterioribus.                                        30
      Si pugnat extricata densis
        Cerva plagis, erit ille fortis,


    Qui perfidis se credidit hostibus,
    Et Marte Poenos proteret altero
      Qui lora restrictis lacertis                                     35
        Sensit iners timuitque mortem.


    Hic, unde vitam sumeret inscius,
    Pacem duello miscuit. O pudor!
      O magna Carthago, probrosis
        Altior Italiae ruinis!'                                        40


    Fertur pudicae coniugis osculum
    Parvosque natos ut capitis minor
      Ab se removisse et virilem
        Torvus humi posuisse voltum,


    Donec labantis consilio patres                                     45
    Firmaret auctor numquam alias dato,
      Interque maerentis amicos
        Egregius properaret exsul.


    Atqui sciebat quae sibi barbarus
    Tortor pararet; non aliter tamen                                  50
      Dimovit obstantis propinquos
        Et populum reditus morantem,


    Quam si clientum longa negotia
    Diiudicata lite relinqueret,
      Tendens Venafranos in agros                                     55
        Aut Lacedaemonium Tarentum.

    VI.


    Delicta maiorum immeritus lues,
    Romane, donec templa refeceris
      Aedisque labentis deorum et
        Foeda nigro simulacra fumo.


    Dis te minorem quod geris, imperas:                                 5
    Hinc omne principium, huc refer exitum.
      Di multa neglecti dederunt
        Hesperiae mala luctuosae.


    Iam bis Monaeses et Pacori manus
    Non auspicatos contudit impetus                                    10
      Nostros et adiecisse praedam
        Torquibus exiguis renidet.


    Paene occupatam seditionibus
    Delevit Urbem Dacus et Aethiops,
      Hic classe formidatus, ille                                     15
        Missilibus melior sagittis.


    Fecunda culpae saecula nuptias
    Primum inquinavere et genus et domos
      Hoc fonte derivata clades
        In patriam populumque fluxit.                                  20


    Motus doceri gaudet Ionicos
    Matura virgo et fingitur artibus
      Iam nunc et incestos amores
        De tenero meditatur ungui.


    Mox iuniores quaerit adulteros                                     25
    Inter mariti vina, neque eligit
      Cui donet impermissa raptim
        Gaudia luminibus remotis,


    Sed iussa coram non sine conscio
    Surgit marito, seu vocat institor                                  30
      Seu navis Hispanae magister,
        Dedecorum pretiosus emptor.


    Non his iuventus orta parentibus
    Infecit aequor sanguine Punico
      Pyrrhumque et ingentem cecidit                                  35
        Antiochum Hannibalemque dirum;


    Sed rusticorum mascula militum
    Proles, Sabellis docta ligonibus
      Versare glaebas et severae
        Matris ad arbitrium recisos                                    40


    Portare fustis, sol ubi montium
    Mutaret umbras et iuga demeret
      Bobus fatigatis amicum
        Tempus agens abeunte curru.


    Damnosa quid non imminuit dies?                                    45
    Aetas parentum, peior avis, tulit
      Nos nequiores, mox daturos
        Progeniem vitiosiorem.

    VII.


    Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
    Primo restituent vere Favonii
      Thyna merce beatum,
        Constantis iuvenem fide,


    Gygen? Ille Notis actus ad Oricum                                  5
    Post insana Caprae sidera frigidas
      Noctis non sine multis
        Insomnis lacrimis agit.


    Atqui sollicitae nuntius hospitae,
    Suspirare Chloen et miseram tuis                                  10
      Dicens ignibus uri,
        Temptat mille vafer modis.


    Ut Proetum mulier perfida credulum
    Falsis impulerit criminibus nimis
      Casto Bellerophontae                                             15
        Maturare necem refert;


    Narrat paene datum Pelea Tartaro,
    Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens;
      Et peccare docentis
        Fallax historias movet.                                        20


    Frustra: nam scopulis surdior Icari
    Voces audit adhuc integer. At tibi
      Ne vicinus Enipeus
        Plus iusto placeat cave;


    Quamvis non alius flectere equum sciens                            25
    Aeque conspicitur gramine Martio,
      Nec quisquam citus aeque
        Tusco denatat alveo.


    Prima nocte domum claude neque in vias
    Sub cantu querulae despice tibiae,                                 30
      Et te saepe vocanti
        Duram difficilis mane.

    VIII.


    Martiis caelebs quid agam Kalendis,
    Quid velint flores et acerra turis
    Plena miraris positusque carbo in
      Caespite vivo,


    Docte sermones utriusque linguae?                                  5
    Voveram dulcis epulas et album
    Libero caprum prope funeratus
      Arboris ictu.


    Hic dies, anno redeunte festus,
    Corticem adstrictum pice demovebit                                 10
    Amphorae fumum bibere institutae
      Consule Tullo.


    Sume, Maecenas, cyathos amici
    Sospitis centum et vigiles lucernas
    Perfer in lucem; procul omnis esto                                 15
      Clamor et ira.


    Mitte civilis super urbe curas:
    Occidit Daci Cotisonis agmen,
    Medus infestus sibi luctuosis
      Dissidet armis,                                                 20


    Servit Hispanae vetus hostis orae
    Cantaber sera domitus catena,
    Iam Scythae laxo meditantur arcu
      Cedere campis.


    Neglegens ne qua populus laboret,                                  25
    Parce privatus nimium cavere;
    Dona praesentis cape laetus horae,
      Linque severa.

    IX.


    'Donec gratus eram tibi
      Nec quisquam potior bracchia candidae
    Cervici iuvenis dabat,
      Persarum vigui rege beatior.'


    'Donec non alia magis                                              5
      Arsisti neque erat Lydia post Chloen,
    Multi Lydia nominis
      Romana vigui clarior Ilia.'


    'Me nunc Thressa Chloe regit,
      Dulcis docta modos et citharae sciens,                           10
    Pro qua non metuam mori,
      Si parcent animae fata superstiti.'


    'Me torret face mutua
      Thurini Calais filius Ornyti,
    Pro quo bis patiar mori,                                           15
      Si parcent puero fata superstiti.'


    'Quid si prisca redit Venus
      Diductosque iugo cogit aeneo?
    Si flava excutitur Chloe
      Reiectaeque patet ianua Lydiae?'                                 20


    'Quamquam sidere pulchrior
      Illest, tu levior cortice et improbo
    Iracundior Hadria,
      Tecum vivere amem, tecum obeam libens!'

    X.


    Extremum Tanain si biberes, Lyce,
    Saevo nupta viro, me tamen asperas
      Porrectum ante foris obicere incolis
        Plorares Aquilonibus.


    Audis, quo strepitu ianua, quo nemus                               5
    Inter pulchra satum tecta remugiat
      Ventis, et positas ut glaciet nivis
        Puro numine Iuppiter?


    Ingratam Veneri porie superbiam,
    Ne currente retro funis eat rota:                                  10
      Non te Penelopen difficilem procis
        Tyrrhenus genuit parens.


    O quamvis neque te munera nec preces
    Nec tinctus viola pallor amantium
      Nec vir Pieria paelice saucius                                  15
        Curvat, supplicibus tuis


    Parcas, nec rigida mollior aesculo
    Nec Mauris animum mitior anguibus.
      Non hoc semper erit liminis aut aquae
        Caelestis patiens latus.                                       20

    XI.


    Mercuri, nam te docilis magistro
    Movit Amphion lapides canendo,
    Tuque testudo resonare septem
      Callida nervis,


    Nec loquax olim neque grata, nunc et                               5
    Divitum mensis et amica templis,
    Dic modos Lyde quibus obstinatas
      Adplicet auris,


    Quae velut latis equa trima campis
    Ludit exsultim metuitque tangi,                                    10
    Nuptiarum expers et adhuc protervo
      Cruda marito.


    Tu potes tigris comitesque silvas
    Ducere et rivos celeres morari;
    Cessit immanis tibi blandienti                                     15
      Ianitor aulae


    Cerberus, quamvis furiale centum
    Muniant angues caput, eius atque
    Spiritus taeter saniesque manet
      Ore trilingui.                                                   20


    Quin et Ixion Tityosque voltu
    Risit invito; stetit urna paullum
    Sicca, dum grato Danai puellas
      Carmine mulces.


    Audiat Lyde scelus atque notas                                     25
    Virginum poenas et inane lymphae
    Dolium fundo pereuntis imo,
      Seraque fata


    Quae manent culpas etiam sub Orco.
    Impiae, (nam quid potuere maius?)                                  30
    Impiae sponsos potuere duro
      Perdere ferro.


    Una de multis face nuptiali
    Digna periurum fuit in parentem
    Splendide mendax et in omne virgo                                  35
      Nobilis aevum;


    'Surge' quae dixit iuveni marito,
    'Surge, ne longus tibi somnus, unde
    Non times, detur; socerum et scelestas
      Falle sorores,                                                   40


    Quae, velut nactae vitulos leaenae,
    Singulos eheu lacerant. Ego illis
    Mollior nec te feriam neque intra
      Claustra tenebo.


    Me pater saevis oneret catenis,                                    45
    Quod viro clemeus misero peperci;
    Me vel extremos Numidarum in agros
      Classe releget.


    I pedes quo te rapiunt et aurae,
    Dum favet nox et Venus, i secundo                                  50
    Omine et nostri memorem sepulcro
      Scalpe querellam.'

    XII.


    Miserarumst neque amori dare ludum neque dulci
    Mala vino lavere, aut exanimari metuentis
    Patruae verbera linguae.


    Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas
    Operosaeque Minervae studium aufert, Neobule,                      5
    Liparaei nitor Hebri


    Simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis,
    Eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno
    Neque segni pede victus;


    Catus idem per apertum fugientis agitato                           10
    Grege cervos iaculari et celer arto latitantem
    Fruticeto excipere aprum.

    XIII.


    O fons Bandusiae, splendidior vitro,
    Dulci digne mero non sine floribus,
      Cras donaberis haedo,
        Cui frons turgida cornibus


    Primis et venerem et proelia destinat;                              5
    Frustra: nam gelidos inficiet tibi
      Rubro sanguine rivos,
        Lascivi suboles gregis.


    Te flagrantis atrox hora Caniculae
    Nescit tangere, tu frigus amabile                                  10
      Fessis vomere tauris
        Praebes et pecori vago.


    Fies nobilium tu quoque fontium,
    Me dicente cavis impositam ilicem
      Saxis unde loquaces                                              15
        Lymphae desiliunt tuae.

    XIV.


    Herculis ritu modo dictus, o plebs,
    Morte venalem petiisse laurum,
    Caesar Hispana repetit penatis
      Victor ab ora.


    Unico gaudens mulier marito                                        5
    Prodeat iustis operata divis
    Et soror clari ducis et decorae
      Supplice vitta


    Virginum matres iuvenumque nuper
    Sospitum. Vos, o pueri et puellae                                  10
    Iam virum expertae, male ominatis
      Parcite verbis.


    Hic dies vere mihi festus atras
    Eximet curas; ego nec tumultum
    Nec mori per vim metuam tenente                                    15
      Caesare terras.


    I, pete unguentum, puer, et coronas
    Et cadum Marsi memorem duelli,
    Spartacum si qua potuit vagantem
      Fallere testa.                                                   20


    Dic et argutae properet Neaerae
    Murreum nodo cohibere crinem;
    Si per invisum mora ianitorem
      Fiet, abito.


    Lenit albescens animos capillus                                    25
    Litium et rixae cupidos protervae;
    Non ego hoc ferrem calidus iuventa
      Consule Planco.

    XV.


    Uxor pauperis Ibyci,
      Tandem nequitiae fige modum tuae
    Famosisque laboribus:
      Maturo propior desine funeri
    Inter ludere virgines,                                              5
      Et stellis nebulam spargere candidis.
    Non, siquid Pholoen satis,
      Et te, Chlori, decet: filia rectius
    Expugnat iuvenum domos,
      Pulso Thyias uti concita tympano.                               10
    Illam cogit amor Nothi
      Lascivae similem ludere capreae;
    Te lanae prope nobilem
      Tonsae Luceriam, non citharae decent
    Nec flos purpureus rosae                                           15
      Nec poti vetulam faece tenus cadi.

    XVI.


    Inclusam Danaen turris aenea
    Robustaeque fores et vigilum canum
      Tristes excubiae munierant satis
        Nocturnis ab adulteris,


    Si non Acrisium virginis abditae                                    5
    Custodem pavidum Iuppiter et Venus
      Risissent: fore enim tutum iter et patens
        Converso in pretium deo.


    Aurum per medios ire satellites
    Et perrumpere amat saxa potentius                                  10
      Ictu fulmineo: concidit auguris
        Argivi domus, ob lucrum


    Demersa exitio; diffidit urbium
    Portas vir Macedo et subruit aemulos
      Reges muneribus; munera navium                                  15
        Saevos inlaqueant duces.


    Crescentem sequitur cura pecuniam
    Maiorumque fames. Iure perhorrui
      Late conspicuum tollere verticem,
       Maecenas, equitum decus.                                        20


    Quanto quisque sibi plura negaverit,
    Ab dis plura feret. Nil cupientium
      Nudus castra peto et transfuga divitum
        Partis linquere gestio,


    Contemptae dominus splendidior rei,                               25
    Quam si quidquid arat impiger Apulus
      Occultare meis dicerer horreis,
        Magnas inter opes inops.


    Purae rivus aquae silvaque iugerum
    Paucorum et segetis certa fides meae                               30
      Fulgentem imperio fertilis Africae
        Fallit sorte beatior.


    Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes,
    Nec Laestrygonia Bacchus in amphora
      Languescit mihi, nec pinguia Gallicis                            35
        Crescunt vellera pascuis;


    Importuna tamen pauperies abest,
    Nec si plura velim tu dare deneges.
      Contracto melius parva cupidine
        Vectigalia porrigam,                                           40


    Quam si Mygdoniis regnum Alyattei
    Campis continuem. Multa petentibus
      Desunt multa: benest, cui deus obtulit
        Parca quod satis est manu.

    XVII.


    Aeli vetusto nobilis ab Lamo,
    Qnando et priores hinc Lamias ferunt
      Denominatos et nepotum
        Per memores genus omne fastos;


    Auctore ab illo ducis originem                                     5
    Qui Formiarum moenia dicitur
      Princeps et innantem Maricae
        Litoribus tenuisse Lirim,


    Late tyrannus:—cras foliis nemus
    Multis et alga litus inutili                                       10
      Demissa tempestas ab Euro
        Sternet, aquae nisi fallit augur


    Annosa cornix. Dum potes, aridum
    Compone lignum: cras Genium mero
      Curabis et porco bimenstri                                       15
        Cum famulis operum solutis.

    XVIII.


    Faune, Nympharum fugientum amator,
    Per meos finis et aprica rura
    Lenis incedas, abeasque parvis
      Aequus alumnis,


    Si tener pleno cadit haedus anno,                                  5
    Larga nec desunt Veneris sodali
    Vina craterae, vetus ara multo
      Fumat odore.


    Ludit herboso pecus omne campo,
    Cum tibi Nonae redeunt Decembres;                                  10
    Festus in pratis vacat otioso
      Cum bove pagus;


    Inter audacis lupus errat agnos;
    Spargit agrestis tibi silva frondis;
    Gaudet invisam pepulisse fossor                                    15
      Ter pede terram.

    XIX.


    Quantum distet ab Inacho
      Codrus pro patria non timidus mori
    Narras et genus Aeaci
      Et pugnata sacro bella sub Ilio;
    Quo Chium pretio cadum                                              5
      Mercemur, quis aquam temperet ignibus,
    Quo praebente domum et quota
      Paelignis caream frigoribus, taces.
    Da lunae propere novae,
      Da noctis mediae, da, puer, auguris                              10
    Murenae: tribus aut novem
      Miscentur cyathis pocula commodis.
    Qui Musas amat imparis,
      Ternos ter cyathos attonitus petet
    Vates; tris prohibet supra                                        15
      Rixarum metuens tangere Gratia
    Nudis iuncta sororibus.
      Insanire iuvat: cur Berecyntiae
    Cessant flamina tibiae?
      Cur pendet tacita fistula cum lyra?                              20
    Parcentis ego dexteras
      Odi: sparge rosas; audiat invidus
    Dementem strepitum Lycus
      Et vicina seni non habilis Lyco.
    Spissa te nitidum coma,                                           25
      Puro te similem, Telephe, Vespero
    Tempestiva petit Rhode;
      Me lentus Glycerae torret amor meae.

    XX.


    Non vides quanto moveas periclo,
    Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
    Dura post paullo fugies inaudax
      Proelia raptor,


    Cum per obstantis iuvenum catervas                                  5
    Ibit insignem repetens Nearchum:
    Grande certamen, tibi praeda cedat
      Maior an illi.


    Interim, dum tu celeres sagittas
    Promis, haec dentis acuit timendos,                               10
    Arbiter pugnae posuisse nudo
      Sub pede palmam


    Fertur et leni recreare vento
    Sparsum odoratis umerum capillis,
    Qualis aut Nireus fuit aut aquosa                                  15
      Raptus ab Ida.

    XXI.


    O nata mecum consule Manlio,
    Seu tu querellas sive geris iocos
      Seu rixam et insanos amores
        Seu facilem, pia testa, somnum,


    Quocumque lectum nomiue Massicum                                    5
    Servas, moveri digna bono die,
      Descende, Corvino iubente
        Promere languidiora vina.


    Non ille, quamquam Socraticis madet
    Sermonibus, te negleget horridus:                                  10
      Narratur et prisci Catonis
        Saepe mero caluisse virtus.


    Tu lene tormentum ingenio admoves
    Plerumque duro; tu sapientium
      Curas et arcanum iocoso                                          15
        Consilium retegis Lyaeo;


    Tu spem reducis mentibus anxiis
    Virisque et addis cornua pauperi,
      Post te neque iratos trementi
        Regum apices neque militum arma.                               20


    Te Liber et, si laeta aderit, Venus
    Segnesque nodum solvere Gratiae
      Vivaeque producent lucernae,
        Dum rediens fugat astra Phoebus.

    XXII.


    Montium custos nemorumque Virgo,
    Quae laborantis utero puellas
    Ter vocata audis adimisque leto,
      Diva triformis,


    Imminens villae tua pinus esto,                                     5
    Quam per exactos ego laetus annos
    Verris obliquum meditantis ictum
      Sanguine donem.

    XXIII.


    Caelo supinas si tuleris manus
    Nascente luna, rustica Phidyle,
      Si ture placaris et horna
        Fruge Laris avidaque porca,


    Nec pestilentem sentiet Africum                                     5
    Fecunda vitis nec sterilem seges
      Robiginem aut dulces alumni
        Pomifero grave tempus anno.


    Nam quae nivali pascitur Algido
    Devota quercus inter et ilices                                     10
      Aut crescit Albanis in herbis
        Victima pontificum securis


    Cervice tinguet: te nihil attinet
    Temptare multa caede bidentium
      Parvos coronantem marino                                        15
        Rore deos fragilique myrto.


    Immunis aram si tetigit manus,
    Non sumptuosa blandior hostia
      Mollivit aversos Penatis
        Farre pio et saliente mica.                                    20





    XXIV.


    Intactis opulentior
      Thesauris Arabum et divitis Indiae
    Caementis licet occupes
      Tyrrhenum omne tuis et mare Apulicum,
    Si figit adamantinos                                                5
      Summis verticibus dira Necessitas
    Clavos, non animum metu,
      Non mortis laqueis expedies caput.
    Campestres melius Scythae,
      Quorum plaustra vagas rite trahunt domos,                        10
    Vivunt et rigidi Getae,
      Immetata quibus iugera liberas
    Fruges et Cererem ferunt,
      Nec cultura placet longior annua,
    Defunctumque laboribus                                             15
      Aequali recreat sorte vicarius.
    Illic matre carentibus
      Privignis mulier temperat innocens,
    Nec dotata regit virum
      Coniunx nec nitido fidit adultero;                               20
    Dos est magna parentium
      Virtus et metuens alterius viri
    Certo foedere castitas,
      Et peccare nefas aut pretiumst mori.
    O quisquis volet impias                                           25
      Caedis et rabiem tollere civicam,
    Si quaeret pater urbium
      Subscribi statuis, indomitam audeat
    Refrenare licentiam,
      Clarus post genitis: quatenus, heu nefas!                        30
    Virtutem incolumem odimus,
      Sublatam ex oculis quaerimus invidi.
    Quid tristes querimoniae,
      Si non supplicio culpa reciditur;
    Quid leges sine moribus                                           35
      Vanae proficiunt, si neque fervidis
    Pars inclusa caloribus
      Mundi nec boreae finitimum latus
    Durataeque solo nives
      Mercatorem abigunt, horrida callidi                              40
    Vincunt aequora navitae,
      Magnum pauperies opprobrium iubet
    Quidvis et facere et pati,
      Virtutisque viam deserit arduae?
    Vel nos in Capitolium,                                             45
      Quo clamor vocat et turba faventium,
    Vel nos in mare proximum
      Gemmas et lapides aurum et inutile,
    Summi materiem mali,
      Mittamus, scelerum si bene paenitet.                            50
    Eradenda cupidinis
      Pravi sunt elementa et tenerae nimis
    Mentes asperioribus
      Formandae studiis. Nescit equo rudis
    Haerere ingenuus puer                                              55
      Venarique timet, ludere doctior,
    Seu Graeco iubeas trocho,
      Seu malis vetita legibus alea,
    Cum periura patris fides
      Consortem socium fallat et hospites,                            60
    Indignoque pecuniam
      Heredi properet. Scilicet improbae
    Crescunt divitiae; tamen
      Curtae nescio quid semper abest rei.

    XXV.


    Quo me, Bacche, rapis tui
      Plenum? Quae nemora aut quos agor in specus,
    Velox mente nova? Quibus
      Antris egregii Caesaris audiar
    Aeternum meditans decus                                             5
      Stellis inserere et consilio Iovis?
    Dicam insigne, recens, adhuc
      Indictum ore alio. Non secus in iugis
    Exsomnis stupet Euhias,
      Hebrum prospiciens et nive candidam                              10
    Thracen ac pede barbaro
      Lustratam Rhodopen, ut mihi devio
    Ripas et vacuum nemus
      Mirari libet. O Naiadum potens
    Baccharumque valentium                                             15
      Proceras manibus vertere fraxinos,
    Nil parvum aut humili modo,
      Nil mortale loquar. Dulce periculumst,
    O Lenaee, sequi deum
      Cingentem viridi tempora pampino.                               20

    XXVI.


    Vixi puellis nuper idoneus
    Et militavi non sine gloria;
      Nunc arma defunctumque bello
        Barbiton hic paries habebit,


    Laevum marinae qui Veneris latus                                    5
    Custodit. Hic, hic ponite lucida
      Funalia et vectis et arcus
        Oppositis foribus minacis,


    O quae beatam diva tenes Cyprum et
    Memphin carentem Sithonia nive,                                    10
      Regina, sublimi flagello
        Tange Chloen semel arrogantem.

    XXVII.


    Impios parrae recinentis omen
    Ducat et praegnans canis aut ab agro
    Rava decurrens lupa Lanuvino
      Fetaque volpes;


    Rumpat et serpens iter institutum,                                  5
    Si per obliquum similis sagittae
    Terruit mannos: ego cui timebo,
      Providus auspex,


    Antequam stantis repetat paludes
    Imbrium divina avis imminentum,                                    10
    Oscinem corvum prece suscitabo
      Solis ab ortu.


    Sis licet felix, ubicumque mavis,
    Et memor nostri, Galatea, vivas;
    Teque nec laevus vetet ire picus                                  15
      Nec vaga cornix.


    Sed vides quanto trepidet tumultu
    Pronus Orion. Ego quid sit ater
    Hadriae novi sinus et quid albus
      Peccet Iapyx.                                                    20


    Hostium uxores puerique caecos
    Sentiant motus orientis Austri et
    Aequoris nigri fremitum et trementis
      Verbere ripas.


    Sic et Europe niveum doloso                                        25
    Credidit tauro latus et scatentem
    Beluis pontum mediasque fraudes
      Palluit audax:


    Nuper in pratis studiosa florum et
    Debitae Nymphis opifex coronae                                     30
    Nocte sublustri nihil astra praeter
      Vidit et undas.


    Quae simul centum tetigit potentem
    Oppidis Creten, 'Pater—o relictum
    Filiae nomen pietasque' dixit,                                     35
      'Victa furore!


    Unde quo veni? Levis una mors est
    Virginum culpae. Vigilansne ploro
    Turpe commissum an vitiis carentem
      Ludit imago                                                      40


    Vana quae porta fugiens eburna
    Somnium ducit? Meliusne fluctus
    Ire per longos fuit, an recentis
      Carpere flores?


    Siquis infamem mihi nunc iuvencum                                  45
    Dedat iratae, lacerare ferro et
    Frangere enitar modo multum amati
      Cornua monstri.


    Impudens liqui patrios Penatis,
    Impudens Orcum moror. O deorum                                     50
    Siquis haec audis, utinam inter errem
      Nuda leones!


    Antequam turpis macies decentis
    Occupet malas teneraeque sucus
    Defluat praedae, speciosa quaero                                  55
      Pascere tigris.


    Vilis Europe, pater urget absens:
    Quid mori cessas? Potes hac ab orno
    Pendulum zona bene te secuta
      Laedere collum.                                                 60


    Sive te rupes et acuta leto
    Saxa delectant, age te procellae
    Crede veloci, nisi erile mavis
      Carpere pensum


    Regius sanguis, dominaeque tradi                                  65
    Barbarae paelex.' Aderat querenti
    Perfidum ridens Venus et remisso
      Filius arcu.


    Mox ubi lusit satis, 'abstineto'
    Dixit 'irarum calidaeque rixae,                                    70
    Cum tibi invisus laceranda reddet
      Cornua taurus.


    Uxor invicti Iovis esse nescis.
    Mitte singultus, bene ferre magnam
    Disce fortunam; tua sectus orbis                                  75
      Nomina ducet.'

    XXVIII.


    Festo quid potius die
      Neptuni faciam? Prome reconditum,
    Lyde strenua Caecubum,
      Munitaeque adhibe vim sapientiae.
    Inclinare meridiem                                                 5
      Sentis et, veluti stet volucris dies,
    Parcis deripere horreo
      Cessantem Bibuli consulis amphoram.
    Nos cantabimus invicem
      Neptunum et viridis Nereidum comas;                              10
    Tu curva recines lyra
      Latonam et celeris spicula Cynthiae:
    Summo carmine quae Cnidon
      Fulgentisque tenet Cycladas, et Paphum
    Iunctis visit oloribus;                                           15
      Dicetur merita Nox quoque nenia.

    XXIX.


    Tyrrhena regum progenies, tibi
    Non ante verso lene merum cado
      Cum flore, Maecenas, rosarum et
        Pressa tuis balanus capillis


    Iamdudum apud mest: eripe te morae,                                 5
    Ne semper udum Tibur et Aefulae
      Declive contempleris arvum et
        Telegoni iuga parricidae.


    Fastidiosam desere copiam et
    Molem propinquam nubibus arduis,                                  10
      Omitte mirari beatae
        Fumum et opes strepitumque Romae.


    Plerumque gratae divitibus vices
    Mundaeque parvo sub lare pauperum
      Cenae sine aulaeis et ostro                                     15
        Sollicitam explicuere frontem.


    Iam clarus occultum Andromedae pater
    Ostendit ignem, iam Procyon furit
      Et stella vesani Leonis,
        Sole dies referente siccos;                                    20


    Iam pastor umbras cum grege languido
    Rivumque fessus quaerit et horridi
      Dumeta Silvani, caretque
        Ripa vagis taciturna ventis.


    Tu civitatem quis deceat status                                    25
    Curas et Urbi sollicitus times
      Quid Seres et regnata Cyro
        Bactra parent Tanaisque discors.


    Prudens futuri temporis egitum
    Caliginosa nocte premit deus,                                     30
      Ridetque si mortalis ultra
        Fas trepidat. Quod adest memento


    Componere aequus; cetera fluminis
    Ritu feruntur, nunc medio alveo
      Cum pace delabentis Etruscum                                     35
        In mare, nunc lapides adesos


    Stirpisque raptas et pecus et domos
    Volventis una non sine montium
      Clamore vicinaeque silvae,
        Cum fera diluvies quietos                                     40


    Irritat amnis. Ille potens sui
    Laetusque deget, cui licet in diem
      Digisse 'Vixi: cras vel atra
        Nube polum pater occupato


    Vel sole puro; non tamen inritum                                  45
    Quodcumque retrost efficiet, neque
      Diffinget infectumque reddet
        Quod fugiens semel hora vegit.'


    Fortuna saevo laeta negotio et
    Ludum insolentem ludere pertinax                                  50
      Transmutat incertos honores,
        Nunc mihi nunc alii benigna.


    Laudo manentem; si celeres quatit
    Pennas, resigno quae dedit et mea
      Virtute me involvo probamque                                     55
        Pauperiem sine dote quaero.


    Non est meum, si mugiat Africis
    Malus procellis, ad miseras preces
      Decurrere et votis pacisci,
        Ne Cypriae Tyriaeque merces                                    60


    Addant avaro divitias mari:
    Tunc me biremis praesidio scaphae
      Tutum per Aegaeos tumultus
        Aura feret geminusque Pollux.

    XXX.


    Exegi monumentum aere perennius
    Regalique situ pyramidum altius,
    Quod non imber edax, non Aquilo impotens
    Possit diruere aut innumerabilis
    Annorum series et fuga temporum.                                    5
    Non omnis moriar, multaque pars mei
    Vitabit Libitinam: usque ego postera
    Crescam laude recens, dum Capitolium
    Scandet cum tacita virgine pontifex.
    Dicar, qua violens obstrepit Aufidus                               10
    Et qua pauper aquae Daunus agrestium
    Regnavit populorum, ex humili potens
    Princeps Aeolium carmen ad Italos
    Deduxisse modos. Sume superbiam
    Quaesitam meritis et mihi Delphica                                 15
    Lauro cinge volens, Melpomene, comam.

    CARMINUM


    LIBER QUARTUS.

    I.


    Intermissa, Venus, diu
      Rursus bella moves? Parce, precor, precor.
    Non sum qualis eram bonae
      Sub regno Cinarae. Desine, dulcium
    Mater saeva Cupidinum,                                              5
      Circa lustra decem flectere mollibus
    Iam durum imperiis: abi,
      Quo blandae iuvenum te revocant preces.
    Tempestivius in domum
      Paulli, purpureis ales oloribus,                                 10
    Comissabere Maximi,
      Si torrere iecur quaeris idoneum.
    Namque et nobilis et decens
      Et pro sollicitis non tacitus reis
    Et centum puer artium                                              15
      Late signa feret militiae tuae,
    Et quandoque potentior
      Largi muneribus riserit aemuli,
    Albanos prope te lacus
      Ponet marmoream sub trabe citrea.                               20
    Illic plurima naribus
      Duces tura, lyraeque et Berecyntiae
    Delectabere tibiae
      Mixtis carminibus non sine fistula;
    Illic bis pueri die                                                25
      Numen cum teneris virginibus tuum
    Laudantes pede candido
      In morem Salium ter quatient humum.
    Me nec femina nec puer
      Iam nec spes animi credula mutui,                               30
    Nec certare iuvat mero
      Nec vincire novis tempora floribus.
    Sed cur heu, Ligurine, cur
      Manat rara meas lacrima per genas?
    Cur facunda parum decoro                                           35
      Inter verba cadit lingua silentio?
    Nocturnis ego somniis
      Iam captum teneo, iam volucrem sequor
    Te per gramina Martii
      Campi, te per aquas, dure, volubilis.                            40

    II.


    Pindarum quisquis studet aemulari,
    Iulle, ceratis ope Daedalea
    Nititur pennis vitreo daturus
      Nomina ponto.


    Monte decurrens velut amnis, imbres                                 5
    Quem super notas aluere ripas,
    Fervet immensusque ruit profundo
      Pindarus ore,


    Laurea donandus Apollinari,
    Seu per audacis nova dithyrambos                                  10
    Verba devolvit numerisque fertur
      Lege solutis,


    Seu deos regesve canit, deorum
    Sanguinem, per quos cecidere iusta
    Morte Centauri, cecidit tremendae                                  15
      Flamma Chimaerae,


    Sive quos Elea domum reducit
    Palma caelestis pugilemve equumve
    Dicit et centum potiore signis
      Munere donat,                                                    20


    Flebili sponsae iuvenemve raptum
    Plorat et viris animumque moresque
    Aureos educit in astra nigroque
      Invidet Orco.


    Multa Dircaeum levat aura cycnum,                                  25
    Tendit, Antoni, quotiens in altos
    Nubium tractus. Ego apis Matinae
      More modoque


    Grata carpentis thyma per laborem
    Plurimum circa nemus uvidique                                     30
    Tiburis ripas operosa parvus
      Carmina fingo.


    Concines maiore poeta plectro
    Caesarem, quandoque trahet ferocis
    Per sacrum clivum merita decorus                                  35
      Fronde Sygambros;


    Quo nihil maius meliusve terris
    Fata donavere bonique divi
    Nec dabunt, quamvis redeant in aurum
      Tempora priscum.                                                 40


    Concines laetosque dies et urbis
    Publicum ludum super impetrato
    Fortis Augusti reditu forumque
      Litibus orbum.


    Tum meae, si quid loquar audiendum,                               45
    Vocis accedet bona pars, et 'O Sol
    Pulcher, o laudande!' canam recepto
      Caesare felix.


    Teque dum procedis, 'Io Triumphe!'
    Non semel dicemus, 'Io Triumphe!'                                  50
    Civitas omnis dabimusque divis
      Tura benignis.


    Te decem tauri totidemque vaccae,
    Me tener solvet vitulus, relicta
    Matre qui largis iuvenescit herbis                                 55
      In mea vota,


    Fronte curvatos imitatus ignis
    Tertium lunae referentis ortum,
    Qua notam duxit, niveus videri,
      Cetera fulvus.                                                   60

    III.


    Quem tu, Melpomene, semel
      Nascentem placido lumine videris,
    Illum non labor Isthmius
      Clarabit pugilem, non equus impiger
    Curru ducet Achaico
      Victorem, neque res bellica Deliis
    Ornatmn foliis ducem,
      Quod regum tumidas contuderit minas,
    Ostendet Capitolio;
      Sed quae Tibur aquae fertile praefluunt,                         10
    Et spissae nemorum comae
      Fingent Aeolio carmine nobilem.
    Romae principis urbium
      Dignatur suboles inter amabilis
    Vatum ponere me choros,                                           15
      Et iam dente minus mordeor invido.
    O testudinis aureae
      Dulcem quae strepitum, Pieri, temperas,
    O mutis quoque piscibus
      Donatura cycni, si libeat, sonum,                               20
    Totum muneris hoc tuist,
      Quod monstror digito praetereuntium
    Romanae fidicen lyrae
      Quod spiro et placeo, si placeo, tuumst.

    IV.


    Qualem ministrum fulminis alitem,
    Cui rex deorum regnum in avis vagas
      Permisit expertus fidelem
        Iuppiter in Ganymede flavo,


    Olim iuventas et patrius vigor                                     5
    Nido laborum propulit inscium,
      Vernique iam nimbis remotis
        Insolitos docuere nisus


    Venti paventem, mox in ovilia
    Demisit hostem vividus impetus,                                    10
      Nunc in reluctantis dracones
        Egit amor dapis atque pugnae;


    Qualemve laetis caprea pascuis
    Intenta fulvae matris ab ubere
      Iam lacte depulsum leonem                                        15
        Dente novo peritura vidit:


    Videre Raetis bella sub Alpibus
    Drusum gerentem Vindelici; (quibus
      Mos unde deductus per omne
        Tempus Amazonia securi                                        20


    Dextras obarmet, quaerere distuli,
    Nec scire fas est omnia); sed diu
      Lateque victrices catervae
        Consiliis iuvenis revictae


    Sensere quid mens rite, quid indoles                               25
    Nutrita faustis sub penetralibus
      Posset, quid Augusti paternus
        In pueros animus Nerones.


    Fortes creantur fortibus et bonis;
    Est in iuvencis, est in equis patrum                               30
      Virtus, neque imbellem feroces
        Progenerant aquilae columbam;


    Doctrina sed vim promovet insitam,
    Rectique cultus pectora roborant;
      Utcumque defecere mores,                                        35
        Indecorant bene nata culpae.


    Quid debeas, o Roma, Neronibus,
    Testis Metaurum flumen et Hasdrubal
      Devictus et pulcher fugatis
        Ille dies Latio tenebris,                                     40


    Qui primus alma risit adorea,
    Dirus per urbis Afer ut Italas
      Ceu flamma per taedas vel Eurus
        Per Siculas equitavit undas.


    Post hoc secundis usque laboribus                                  45
    Romana pubes crevit, et impio
      Vastata Poenorum tumultu
        Fana deos habuere rectos,


    Dixitque tandem perfidus Hannibal:
    'Cervi luporum praeda rapacium,                                    50
      Sectamur ultro, quos opimus
        Fallere et effugerest triumphus.


    Gens quae cremato fortis ab Ilio
    Iactata Tuscis aequoribus sacra
      Natosque maturosque patres                                       55
        Pertulit Ausonias ad urbis,


    Duris ut ilex tonsa bipennibus
    Nigrae feraci frondis in Algido,
      Per damna, per caedis, ab ipso
        Ducit opes animumque ferro.                                    60


    Non hydra secto corpore firmior
    Vinci dolentem crevit in Herculem,
      Monstrumve submisere Colchi
        Maius Echioniaeve Thebae.


    Merses profundo, pulchrior evenit;                                 65
    Luctere, multa proruet integrum
      Cum laude victorem geretque
        Proelia coniugibus loquenda.


    Carthagini iam non ego nuntios
    Mittam superbos: occidit, occidit                                  70
      Spes omnis et fortuna nostri
        Nominis Hasdrubale interempto.'


    Nil Claudiae non perficient manus,
    Quas et benigno numine Iuppiter
      Defendit et curae sagaces                                        75
        Expediunt per acuta belli.

    V.


    Divis orte bonis, optime Romulae
    Custos gentis, abes iam nimium diu;
    Maturum reditum pollicitus patrum
      Sancto concilio redi.


    Lucem redde tuae, dux bone, patriae:                               5
    Instar veris enim voltus ubi tuus
    Adfulsit populo, gratior it dies
      Et soles melius nitent.


    Ut mater iuvenem, quem Notus invido
    Flatu Carpathii trans maris aequora                               10
    Cunctantem spatio longius annuo
      Dulci distinet a domo,


    Votis ominibusque et precibus vocat,
    Curvo nec faciem litore demovet,
    Sic desideriis icta fidelibus                                     15
      Quaerit patria Caesarem.


    Tutus bos etenim rura perambulat,
    Nutrit rura Ceres almaque Faustitas,
    Pacatum volitant per mare navitae,
      Culpari metuit fides,                                           20


    Nullis polluitur casta domus stupris,
    Mos et lex maculosum edomuit nefas,
    Laudantur simili prole puerperae,
      Culpam poena premit comes.


    Quis Parthum paveat, quis gelidum Scythen,                         25
    Quis Germania quos horrida parturit
    Fetus incolumi Caesare? quis ferae
      Bellum curet Hiberiae?


    Condit quisque diem collibus in suis,
    Et vitem viduas ducit ad arbores;                                  30
    Hinc ad vina redit laetus et alteris
      Te mensis adhibet deum;


    Te multa prece, te prosequitur mero
    Defuso pateris, et Laribus tuum
    Miscet numen, uti Graecia Castoris                                 35
      Et magni memor Herculis.


    'Longas o utinam, dux bone, ferias
    Praestes Hesperiae!' dicimus integro
    Sicci mane die, dicimus uvidi,
      Cum Sol Oceano subest.                                           40

    VI.


    Dive, quem proles Niobea magnae
    Vindicem linguae Tityosque raptor
    Sensit et Troiae prope victor altae
      Phthius Achilles,


    Ceteris maior, tibi miles impar,                                    5
    Filius quamvis Thetidis marinae
    Dardanas turris quateret tremenda
      Cuspide pugnax.


    Ille mordaci velut icta ferro
    Pinus aut impulsa cupressus Euro,                                  10
    Procidit late posuitque collum in
      Pulvere Teucro.


    Ille non inclusus equo Minervae
    Sacra mentito male feriatos
    Troas et laetam Priami choreis                                     15
      Falleret aulam;


    Sed palam captis gravis, heu nefas, heu,
    Nescios fari pueros Achivis
    Ureret flammis, etiam latentem
      Matris in alvo,                                                 20


    Ni tuis victus Venerisque gratae
    Vocibus divum pater adnuisset
    Rebus Aeneae potiore ductos
      Alite muros.


    Doctor Argivae fidicen Thaliae,                                    25
    Phoebe, qui Xantho lavis amne crinis,
    Dauniae defende decus Camenae,
      Levis Agyieu.


    Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem
    Carminis nomenque dedit poetae.                                    30
    Virginum primae puerique claris
      Patribus orti,


    Deliae tutela deae, fugacis
    Lyncas et cervos cohibentis arcu,
    Lesbium servate pedem meique                                       35
      Pollicis ictum,


    Rite Latonae puerum canentes,
    Rite crescentem face Noctilucam,
    Prosperam frugum celeremque pronos
      Volvere mensis.                                                 40


    Nupta iam dices 'Ego dis amicum,
    Saeculo festas referente luces,
    Reddidi carmen docilis modorum
      Vatis Horati.'

    VII.


    Diffugere nives, redeunt iam gramina campis
      Arboribusque comae;
    Mutat terra vices et decrescentia ripas
      Flumina praetereunt;
    Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet                      5
      Ducere nuda choros.
    Immortalia ne speres, monet annus et almum
      Quae rapit hora diem.
    Frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas
      Interitura simul                                                 10
    Pomifer autumnus fruges effuderit, et mox
      Bruma recurrit iners.
    Damna tamen celeres reparant caelestia lunae:
      Nos ubi decidimus
    Quo pater Aeneas, quo dives Tullus et Ancus,                      15
      Pulvis et umbra sumus.
    Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae
      Tempora di superi?
    Cuncta manus avidas fugient heredis, amico
      Quae dederis animo.                                              20
    Cum semel occideris et de te splendida Minos
      Fecerit arbitria,
    Non, Torquate, genus, non te facundia, non te
      Restituet pietas.
    Infernis neque enim tenebris Diana pudicum                         25
      Liberat Hippolytum,
    Nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro
      Vincula Pirithoo.

    VII.


    Donarem pateras grataque commodus,
    Censorine, meis aera sodalibus,
    Donarem tripodas, praemia fortium
    Graiorum, neque tu pessima munerum
    Ferres, divite me scilicet artium,                                  5
    Quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,
    Hic saxo, liquidis ille coloribus
    Sollers nunc hominem ponere, nunc deum.
    Sed non haec mihi vis, nec tibi talium
    Res est aut animus deliciarum egens.                               10
    Gaudes carminibus; carmina possumus
    Donare et pretium dicere muneris.
    Non incisa notis marmora publicis,
    Per quae spiritus et vita redit bonis
    Post mortem ducibus, non celeres fugae                            15
    Reiectaeque retrorsum Hannibalis minae,
    Non incendia Carthaginis impiae
    Eius, qui domita nomen ab Africa
    Lucratus rediit, clarius indicant
    Laudes quam Calabrae Pierides; neque                               20
    Si chartae sileant quod bene feceris
    Mercedem tuleris. Quid foret Iliae
    Mavortisque puer, si taciturnitas
    Obstaret meritis invida Romuli?
    Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum                                  25
    Virtus et favor et lingua potentium
    Vatum divitibus consecrat insulis.
    Dignum laude virum Musa vetat mori:
    Caelo Musa beat. Sic Iovis interest
    Optatis epulis impiger Hercules,                                  30
    Clarum Tyndaridae sidus ab infimis
    Quassas eripiunt aequoribus ratis,
    Ornatus viridi tempora pampino
    Liber vota bonos ducit ad exitus.

    IX.


    Ne forte credas interitura quae
    Longe sonantem natus ad Aufidum
      Non ante volgatas per artis
        Verba loquor socianda chordis:


    Non, si priores Maeonius tenet                                     5
    Sedes Homerus, Pindaricae latent
      Ceaeque et Alcaei minaces
        Stesichorique graves Camenae;


    Nec si quid olim lusit Anacreon
    Delevit aetas; spirat adhuc amor                                  10
      Vivuntque commissi calores
        Aeoliae fidibus puellae.


    Non sola comptos arsit adulteri
    Crinis et aurum vestibus illitum
      Mirata regalisque cultus                                        15
        Et comites Helene Lacaena,


    Primusve Teucer tela Cydonio
    Direxit arcu; non semel Ilios
      Vexata; non pugnavit ingens
        Idomeneus Sthenelusve solus                                    20


    Dicenda Musis proelia; non ferox
    Hector vel acer Deiphobus gravis
      Excepit ictus pro pudicis
        Coniugibus puerisque primus.


    Vixere fortes ante Agamemnona                                     25
    Multi; sed omnes inlacrimabiles
      Urgentur ignotique longa
        Nocte, carent quia vate sacro.


    Paullum sepultae distat inertiae
    Celata virtus. Non ego te meis                                     30
      Chartis inornatum silebo,
        Totve tuos patiar labores


    Impune, Lolli, carpere lividas
    Obliviones. Est animus tibi
      Rerumque prudens et secundis                                     35
        Temporibus dubiisque rectus,


    Vindex avarae fraudis et abstinens
    Ducentis ad se cuncta pecuniae,
      Consulque non unius anni,
        Sed quotiens bonus atque fidus                                 40


    Iudex honestum praetulit utili,
    Reiecit alto dona nocentium
      Voltu, per obstantis catervas
        Explicuit sua victor arma.


    Non possidentem multa vocaveris                                    45
    Recte beatum; rectius occupat
      Nomen beati, qui deorum
        Muneribus sapienter uti


    Duramque callet pauperiem pati
    Peiusque leto flagitium timet,                                     50
      Non ille pro caris amicis
        Aut patria timidus perire.

    X.


    O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens,
    Insperata tuae cum veniet pluma superbiae
    Et, quae nunc umeris involitant, deciderint comae,
    Nunc et qui color est puniceae flore prior rosae
    Mutatus Ligurinum in faciem verterit hispidam,                      5
    Dices 'Heu,' quotiens te speculo videris alterum,
    'Quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit,
    Vel cur his animis incolumes non redeunt genae?'

    XI.


    Est mihi nonum superantis annum
    Plenus Albani cadus; est in horto,
    Phylli, nectendis apium coronis;
      Est hederae vis


    Multa, qua crinis religata fulges;                                  5
    Ridet argento domus; ara castis
    Vincta verbenis avet immolato
      Spargier agno;


    Cuncta festinat manus, huc et illuc
    Cursitant mixtae pueris puellae;                                  10
    Sordidum flammae trepidant rotantes
      Vertice fumum.


    Ut tamen noris quibus advoceris
    Gaudiis, Idus tibi sunt agendae,
    Qui dies mensem Veneris marinae                                    15
      Findit Aprilem,


    Iure sollemnis mihi sanctiorque
    Paene natali proprio, quod ex hac
    Luce Maecenas meus adfluentis
      Ordinat annos.                                                   20


    Telephum, quem tu petis, occupavit
    Non tuae sortis iuvenem puella
    Dives et lasciva, tenetque grata
      Compede vinctum.


    Terret ambustus Phaethon avaras                                    25
    Spes, et exemplum grave praebet ales
    Pegasus terrenum equitem gravatus
      Bellerophonten,


    Semper ut te digna sequare et ultra
    Quam licet sperare nefas putando                                  30
    Disparem vites. Age iam, meorum
      Finis amorum,


    (Non enim posthac alia calebo
    Femina) condisce modos, amanda
    Voce quos reddas: minuentur atrae                                  35
      Carmine curae.

    XII.


    Iam veris comites, quae mare temperant,
    Impellunt animae lintea Thraciae;
    Iam nec prata rigent nec fluvii strepunt
      Hiberna nive turgidi.


    Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens,                               5
    Infelix avis et Cecropiae domus
    Aeternum opprobrium, quod male barbaras
      Regumst ulta libidines.


    Dicunt in tenero gramine pinguium
    Custodes ovium carmina fistula                                     10
    Delectantque deum cui pecus et nigri
      Colles Arcadiae placent.


    Adduxere sitim tempora, Vergili;
    Sed pressum Calibus ducere Liberum
    Si gestis, iuvenum nobilium cliens,                               15
      Nardo vina mereberis.


    Nardi parvus onyx eliciet cadum,
    Qui nunc Sulpiciis accubat horreis,
    Spes donare novas largus amaraque
      Curarum eluere efficax.                                          20


    Ad quae si properas gaudia, cum tua
    Velox merce veni: non ego te meis
    Immunem meditor tinguere poculis,
      Plena dives ut in domo.


    Verum pone moras et studium lucri,                                 25
    Nigrorumque memor, dum licet, ignium
    Misce stultitiam consiliis brevem:
      Dulcest desipere in loco.

    XIII.


    Audivere, Lyce, di mea vota, di
    Audivere, Lyce: fis anus, et tamen
      Vis formosa videri,
        Ludisque et bibis impudens


    Et cantu tremulo pota Cupidinem                                     5
    Lentum sollicitas. Ille virentis et
      Doctae psallere Chiae
        Pulchris excubat in genis.


    Importunus enim transvolat aridas
    Quercus et refugit te, quia luridi                                 10
      Dentes te, quia rugae
        Turpant et capitis nives.


    Nec Coae referunt iam tibi purpurae
    Nec cari lapides tempora, quae semel
      Notis condita fastis                                             15
        Inclusit volucris dies.


    Quo fugit venus, heu, quove color? decens
    Quo motus? Quid habes illius, illius,
      Quae spirabat amores,
        Quae me surpuerat mihi,                                        20


    Felix post Cinaram notaque et artium
    Gratarum facies? Sed Cinarae brevis
      Annos fata dederunt,
        Servatura diu parem


    Cornicis vetulae temporibus Lycen,                                 25
    Possent ut iuvenes visere fervidi
      Multo non sine risu
        Dilapsam in cineres facem.

    XIV.


    Quae cura patrum quaeve Quiritium
    Plenis honorum muneribus tuas,
      Auguste, virtutes in aevum
        Per titulos memoresque fastos


    Aeternet, o qua sol habitabilis                                     5
    Inlustrat oras, maxime principum?
      Quem legis expertes Latinae
        Vindelici didicere nuper


    Quid marte posses. Milite nam tuo
    Drusus Genaunos, implacidum genus,                                 10
      Breunosque velocis et arcis
        Alpibus impositas tremendis


    Deiecit acer plus vice simplici;
    Maior Neronum mox grave proelium
    Commisit immanisque Raetos                                        15
      Auspiciis pepulit secundis,


    Spectandus in certamine Martio,
    Devota morti pectora liberae
      Quantis fatigaret ruinis,
        Indomitas prope qualis undas                                  20


    Exercet Auster, Pleiadum choro
    Scindente nubis, impiger hostium
      Vexare turmas et frementem
        Mittere equum medios per ignis.


    Sic tauriformis volvitur Aufidus,                                  25
    Qui regna Dauni praefluit Apuli,
      Cum saevit horrendamque cultis
        Diluviem meditatur agris,


    Ut barbarorum Claudius agmina
    Ferrata vasto diruit impetu                                        30
      Primosque et extremos metendo
        Stravit humum sine clade victor,


    Te copias, te consilium et tuos
    Praebente divos. Nam tibi, quo die
      Portus Alexandrea supplex                                        35
        Et vacuam patefecit aulam,


    Fortuna lustro prospera tertio
    Belli secundos reddidit exitus,
      Laudemque et optatum peractis
        Imperiis decus adrogavit.                                     40


    Te Cantaber non ante domabilis
    Medusque et Indus, te profugus Scythes
      Miratur, o tutela praesens
        Italiae dominaeque Romae.


    Te fontium qui celat origines                                     45
    Nilusque et Hister, te rapidus Tigris,
      Te beluosus qui remotis
        Obstrepit Oceanus Britannis,


    Te non paventis funera Galliae
    Duraeque tellus audit Hiberiae,                                    50
      Te caede gaudentes Sygambri
        Compositis venerantur armis.

    XV.


    Phoebus volentem proelia me loqui
    Victas et urbis increpuit lyra,
      Ne parva Tyrrhenum per aequor
        Vela darem. Tua, Caesar, aetas


    Fruges et agris rettulit uberes                                     5
    Et signa nostro restituit Iovi
      Derepta Parthorum superbis
        Postibus et vacuum duellis


    Ianum Quirini clausit et ordinem
    Rectum evaganti frena licentiae                                    10
      Iniecit emovitque culpas
        Et veteres revocavit artis,


    Per quas Latinum nomen et Italae
    Crevere vires famaque et imperi
      Porrecta maiestas ad ortus                                       15
        Solis ab Hesperio cubili.


    Custode rerum Caesare non furor
    Civilis aut vis exiget otium,
      Non ira, quae procudit ensis
        Et miseras inimicat urbis.                                     20


    Non qui profundum Danuvium bibunt
    Edicta rumpent Iulia, non Getae,
      Non Seres infidive Persae,
        Non Tanain prope flumen orti.


    Nosque et profestis lucibus et sacris                              25
    Inter iocosi munera Liberi
      Cum prole matronisque nostris,
        Rite deos prius adprecati,


    Virtute functos more patrum duces
    Lydis remixto carmine tibiis                                       30
      Troiamque et Anchisen et almae
        Progeniem Veneris canemus.

    CARMEN


    SAECULARE.

    Phoebe silvarumque potens Diana,
    Lucidum caeli decus, o colendi
    Semper et culti, date quae precamur
      Tempore sacro,


    Quo Sibyllini monuere versus                                        5
    Virgines lectas puerosque castos
    Dis quibus septem placuere colles
      Dicere carmen.


    Alme Sol, curru nitido diem qui
    Promis et celas aliusque et idem                                  10
    Nasceris, possis nihil urbe Roma
      Visere maius!


    Rite maturos aperire partus
    Lenis, Ilithyia, tuere matres,
    Sive tu Lucina probas vocari                                       15
      Seu Genitalis:


    Diva, producas subolem patrumque
    Prosperes decreta super iugandis
    Feminis prolisque novae feraci
      Lege marita,                                                    20


    Certus undenos deciens per annos
    Orbis ut cantus referatque ludos
    Ter die claro totiensque grata
      Nocte frequentis.


    Vosque veraces cecinisse, Parcae,                                  25
    Quod semel dictumst stabilisque rerum
    Terminus servet, bona iam peractis
      Iungite fata.


    Fertilis frugum pecorisque tellus
    Spicea donet Cererem corona;                                       30
    Nutriant fetus et aquae salubres
      Et Iovis aurae.


    Condito mitis placidusque telo
    Supplices audi pueros, Apollo;
    Siderum regina bicornis, audi,                                     35
      Luna, puellas:


    Roma si vestrumst opus, Iliaeque
    Litus Etruscum tenuere turmae,
    Iussa pars mutare Laris et urbem
      Sospite cursu,                                                   40


    Cui per ardentem sine fraude Troiam
    Castus Aeneas patriae superstes
    Liberum munivit iter, daturus
      Plura relictis:


    Di, probos mores docili iuventae,                                  45
    Di, senectuti placidae quietem,
    Romulae genti date remque prolemque
      Et decus omne.


    Quaeque vos bobus veneratur albis
    Clarus Anchisae Venerisque sanguis,                               50
    Impetret, bellante prior, iacentem
      Lenis in hostem.


    Iam mari terraque manus potentis
    Medus Albanasque timet securis,
    Iam Scythae responsa petunt superbi                               55
      Nuper, et Indi.


    Iam Fides et Pax et Honor Pudorque
    Priscus et neglecta redire Virtus
    Audet, adparetque beata pleno
      Copia cornu.                                                    60


    Augur et fulgente decorus arcu
    Phoebus acceptusque novem Camenis,
    Qui salutari levat arte fessos
      Corporis artus,


    Si Palatinas videt aequus aras,                                    65
    Remque Romanam Latiumque felix
    Alterum in lustrum meliusque semper
      Prorogat aevum.


    Quaeque Aventinum tenet Algidumque,
    Quindecim Diana preces virorum                                     70
    Curat et votis puerorum amicas
      Adplicat auris.


    Haec Iovem sentire deosque cunctos
    Spem bonam certamque domum reporto,
    Doctus et Phoebi chorus et Dianae                                  75
      Dicere laudes.

    EPODON


    LIBER.

    I.


    Ibis Liburnis inter alta navium,
      Amice, propugnacula,
    Paratus omne Caesaris periculum
      Subire, Maecenas, tuo.
    Quid nos, quibus te vita si superstite                              5
      Iucunda, si contra, gravis?
    Utrumne iussi persequemur otium
      Non dulce, ni tecum simul,
    An hunc laborem mente laturi, decet
      Qua ferre non mollis viros?                                     10
    Feremus, et te vel per Alpium iuga
      Inhospitalem et Caucasum
    Vel Occidentis usque ad ultimum sinum
      Forti sequemur pectore.
    Roges tuum labore quid iuvem meo,                                  15
      Imbellis ac firmus parum?
    Comes minore sum futurus in metu,
      Qui maior absentis habet:
    Ut adsidens implumibus pullis avis
      Serpentium adlapsus timet                                        20
    Magis relictis, non, ut adsit, auxili
      Latura plus praesentibus.
    Libenter hoc et omne militabitur
      Bellum in tuae spem gratiae,
    Non ut iuvencis inligata pluribus                                  25
      Aratra nitantur meis
    Pecusve Calabris ante sidus fervidum
      Lucana mutet pascuis,
    Nec ut superni villa candens Tusculi
      Circaea tangat moenia.                                           30
    Satis superque me benignitas tua
      Ditavit: haud paravero,
    Quod aut avarus ut Chremes terra premam,
      Discinctus aut perdam nepos.

    II.


    'Beatus ille qui procul negotiis,
      Ut prisca gens mortalium,
    Paterna rura bobus exercet suis,
      Solutus omni faenore,
    Neque excitatur classico miles truci,                               5
      Neque horret iratum mare,
    Forumque vitat et superba civium
      Potentiorum limina.
    Ergo aut adulta vitium propagine
      Altas maritat populos,                                           10
    Aut in reducta valle mugientium
      Prospectat errantis greges,
    Inutilisve falce ramos amputans
      Feliciores inserit,
    Aut pressa puris mella condit amphoris,                            15
      Aut tondet infirmas ovis;
    Vel, cum decorum mitibus pomis caput
      Autumnus agris extulit,
    Ut gaudet insitiva decerpens pira
      Certantem et uvam purpurae,                                     20
    Qua muneretur te, Priape, et te, pater
      Silvane, tutor finium.
    Libet iacere modo sub antiqua ilice,
      Modo in tenaci gramine.
    Labuntur altis interim ripis aquae,                               25
      Queruntur in silvis aves,
    Fontesque lymphis obstrepunt manantibus,
      Somnos quod invitet levis.
    At cum tonantis annus hibernus Iovis
      Imbris nivisque comparat,                                        30
    Aut trudit acris hinc et hinc multa cane
      Apros in obstantis plagas,
    Aut amite levi rara tendit retia,
      Turdis edacibus dolos,
    Pavidumque leporem et advenam laqueo gruem                         35
      Iucunda captat praemia.
    Quis non malarum, quas amor curas habet,
      Haec inter obliviscitur?
    Quod si pudica mulier in partem iuvet
      Domum atque dulcis liberos,                                     40
    Sabina qualis aut perusta solibus
      Pernicis uxor Apuli,
    Sacrum vetustis exstruat lignis focum
      Lassi sub adventum viri,
    Claudensque textis cratibus laetum pecus                           45
      Distenta siccet ubera,
    Et horna dulci vina promens dolio
      Dapes inemptas adparet:
    Non me Lucrina iuverint conchylia
      Magisve rhombus aut scari,                                       50
    Si quos Eois intonata fluctibus
      Hiems ad hoc vertat mare;
    Non Afra avis descendat in ventrem meum,
      Non attagen Ionicus
    Iucundior, quam lecta de pinguissimis                              55
      Oliva ramis arborum
    Aut herba lapathi prata amantis et gravi
      Malvae salubres corpori,
    Vel agna festis caesa Terminalibus
      Vel haedus ereptus lupo.                                        60
    Has inter epulas ut iuvat pastas ovis
      Videre properantis domum,
    Videre fessos vomerem inversum boves
      Collo trahentis languido,
    Positosque vernas, ditis examen domus,                            65
      Circum renidentis Laris.'
    Haec ubi locutus faenerator Alfius,
      Iam iam futurus rusticus,
    Omnem redegit Idibus pecuniam,
      Quaerit Kalendis ponere.                                        70

    III.


    Parentis olim si quis impia manu
      Senile guttur fregerit,
    Edit cicutis allium nocentius.
      O dura messorum ilia!
    Quid hoc veneni saevit in praecordiis?                              5
      Num viperinus his cruor
    Incoctus herbis me fefellit? an malas
      Canidia tractavit dapes?
    Ut Argonautas praeter omnis candidum
      Medea miratast ducem,                                           10
    Ignota tauris inligaturum iuga
      Perunxit hoc Iasonem;
    Hoc delibutis ulta donis paelicem,
      Serpente fugit alite.
    Nec tantus umquam siderum insedit vapor                            15
      Siticulosae Apuliae,
    Nec munus umeris efficacis Herculis
      Inarsit aestuosius.
    At si quid umquam tale concupiveris,
      Iocose Maecenas, precor                                          20
    Manum puella savio opponat tuo,
      Extrema et in sponda cubet.

    IV.


    Lupis et agnis quanta sortito obtigit
      Tecum mihi discordiast,
    Hibericis peruste funibus latus
      Et crura dura compede.
    Licet superbus ambules pecunia,                                     5
      Fortuna non mutat genus.
    Videsne, Sacram metiente te viam
      Cum bis trium ulnarum toga,
    Ut ora vertat huc et huc euntium
      Liberrima indignatio?                                           10
    'Sectus flagellis hic triumviralibus
      Praeconis ad fastidium
    Arat Falerni mille fundi iugera,
      Et Appiam mannis terit,
    Sedilibusque magnus in primis eques                               15
      Othone contempto sedet.
    Quid attinet tot ora navium gravi
      Rostrata duci pondere
    Contra latrones atque servilem manum,
      Hoc, hoc tribuno militum?'                                       20

    V.


    'At, o deorum quidquid in caelo regit
      Terras et humanum genus,
    Quid iste fert tumultus et quid omnium
      Voltus in unum me truces?
    Per liberos te, si vocata partubus                                  5
      Lucina veris adfuit,
    Per hoc inane purpurae decus precor,
      Per improbaturum haec Iovem,
    Quid ut noverca me intueris aut uti
      Petita ferro belua?'                                             10
    Ut haec trementi questus ore constitit
      Insignibus raptis puer,
    Impube corpus, quale posset impia
      Mollire Thracum pectora;
    Canidia, brevibus implicata viperis                               15
      Crinis et incomptum caput,
    Iubet sepulcris caprificos erutas,
      Iubet cupressus funebris
    Et uncta turpis ova ranae sanguine
      Plumamque nocturnae strigis                                     20
    Herbasque quas Iolcos atque Hiberia
      Mittit venenorum ferax,
    Et ossa ab ore rapta ieiunae canis
      Flammis aduri Colchicis.
    At expedita Sagana, per totam domum                               25
      Spargens Avernalis aquas,
    Horret capillis ut marinus asperis
      Echinus ant currens aper.
    Abacta nulla Veia conscientia
      Ligonibus duris humum                                           30
    Exhauriebat, ingemens laboribus,
      Quo posset infossus puer
    Longo die bis terque mutatae dapis
      Inemori spectaculo,
    Cum promineret ore, quantum exstant aqua                           35
      Suspensa mento corpora:
    Exsecta uti medulla et aridum iecur
      Amoris esset poculum,
    Interminato cum semel fixae cibo
      Intabuissent pupulae.                                           40
    Non defuisse masculae libidinis
      Ariminensem Foliam
    Et otiosa credidit Neapolis
      Et omne vicinum oppidum,
    Quae sidera excantata voce Thessala                               45
      Lunamque caelo deripit.
    Hic inresectum saeva dente livido
      Canidia rodens pollicem,
    Quid dixit aut quid tacuit? 'O rebus meis
      Non infideles arbitrae,                                          50
    Nox et Diana, quae silentium regis,
      Arcana cum fiunt sacra,
    Nunc nunc adeste, nunc in hostilis domos
      Iram atque numen vertite.
    Formidolosis dum latent silvis ferae                               55
      Dulci sopore languidae,
    Senem, quod omnes rideant, adulterum
      Latrent Suburanae canes,
    Nardo perunctum, quale non perfectius
      Meae laborarint manus.                                           60
    Quid accidit? Cur dira barbarae minus
      Venena Medeae valent,
    Quibus superbam fugit ulta paelicem,
      Magni Creontis filiam,
    Cum palla, tabo munus imbutum, novam                               65
      Incendio nuptam abstulit?
    Atqui nec herba nec latens in asperis
      Radix fefellit me locis.
    Indormit unctis omnium cubilibus
      Oblivione paelicum.                                              70
    A, a, solutus ambulat veneficae
      Scientioris carmine!
    Non usitatis, Vare, potionibus,
      O multa fleturum caput,
    Ad me recurres, nec vocata mens tua                               75
      Marsis redibit vocibus.
    Maius parabo, maius infundam tibi
      Fastidienti poculum,
    Priusque caelum sidet inferius mari
      Tellure porrecta super,                                          80
    Quam non amore sic meo flagres uti
      Bitumen atris ignibus.'
    Sub haec puer iam non, ut ante, mollibus,
      Lenire verbis impias,
    Sed dubius unde rumperet silentium,                               85
      Misit Thyesteas preces:
    'Venena magnum fas nefasque non valent
      Convertere humanam vicem.
    Diris agam vos; dira detestatio
      Nulla expiatur victima.                                          90
    Quin, ubi perire iussus exspiravero,
      Nocturnus occurram Furor,
    Petamque voltus umbra curvis unguibus,
      Quae vis deorumst Manium,
    Et inquietis adsidens praecordiis                                  95
      Pavore somnos auferam.
    Vos turba vicatim hinc et hinc saxis petens
      Contundet obscenas anus;
    Post insepulta membra different lupi
      Et Esquilinae alites,                                           100
    Neque hoc parentes, heu mihi superstites,
      Effugerit spectaculum.'

    VI.


    Quid immerentis hospites vexas, canis
      Ignavus adversum lupos?
    Quin huc inanis, si potes, vertis minas,
      Et me remorsurum petis?
    Nam qualis aut Molossus aut fulvus Lacon,                           5
      Amica vis pastoribus,
    Agam per altas aure sublata nivis,
      Quaecumque praecedet fera;
    Tu, cum timenda voce complesti nemus,
      Proiectum odoraris cibum.                                        10
    Cave, cave: namque in malos asperrimus
      Parata tollo cornua,
    Qualis Lycambae spretus infido gener,
      Aut acer hostis Bupalo.
    An, si quis atro dente me petiverit,                               15
      Inultus ut flebo puer?

    VII.


    Quo, quo scelesti ruitis? aut cur dexteris
      Aptantur enses conditi?
    Parumne campis atque Neptuno super
      Fusumst Latini sanguinis,
    Non ut superbas invidae Carthaginis                                 5
     Romanus arcis ureret,
    Intactus aut Britannus ut descenderet
      Sacra catenatus via,
    Sed ut secundum vota Parthorum sua
      Urbs haec periret dextera?                                       10
    Neque hic lupis mos nec fuit leonibus
      Umquam nisi in dispar feris.
    Furorne caecus an rapit vis acrior
      An culpa? Responsum date!
    Tacent, et albus ora pallor inficit,                               15
      Mentesque perculsae stupent.
    Sic est: acerba fata Romanos agunt
      Scelusque fraternae necis,
    Ut immerentis fluxit in terram Remi
      Sacer nepotibus cruor.                                           20

    IX.


    Quando repostum Caecubum ad festas dapes,
      Victore laetus Caesare,
    Tecum sub alta—sic Iovi gratum—domo,
      Beate Maecenas, bibam,
    Sonante mixtum tibiis carmen lyra,                                  5
      Hac Dorium, illis barbarum?
    Ut nuper, actus cum freto Neptunius
      Dux fugit ustis navibus,
    Minatus Urbi vincla, quae detraxerat
      Servis amicus perfidis.                                          10
    Romanus eheu—posteri negabitis—
      Emancipatus feminae
    Fert vallum et arma miles et spadonibus
      Servire rugosis potest,
    Interque signa turpe militaria                                     15
      Sol adspicit conopium.
    Ad hunc frementis verterunt bis mille equos
      Galli, canentes Caesarem,
    Hostiliumque navium portu latent
      Puppes sinistrorsum citae.                                       20
    Io Triumphe, tu moraris aureos
      Currus et intactas boves?
    Io Triumphe, nec Iugurthino parem
      Bello reportasti ducem,
    Neque Africanum, cui super Carthaginem                            25
      Virtus sepulcrum condidit.
    Terra marique victus hostis punico
      Lugubre mutavit sagum.
    Aut ille centum nobilem Cretam urbibus,
      Ventis iturus non suis,                                          30
    Exercitatas aut petit Syrtis Noto,
      Aut fertur incerto mari.
    Capaciores adfer huc, puer, scyphos
      Et Chia vina aut Lesbia,
    Vel quod fluentem nauseam coerceat                                 35
      Metire nobis Caecubum.
    Curam metumque Caesaris rerum iuvat
      Dulci Lyaeo solvere.

    X.


    Mala soluta navis exit alite,
      Ferens olentem Mevium:
    Ut horridis utrumque verberes latus,
      Auster, memento fluctibus.
    Niger rudentis Eurus inverso mari                                  5
      Fractosque remos differat;
    Insurgat Aquilo, quantus altis montibus
      Frangit trementis ilices;
    Nec sidus atra nocte amicum adpareat,
      Qua tristis Orion cadit;                                        10
    Quietiore nec feratur aequore,
      Quam Graia victorum manus,
    Cum Pallas usto vertit iram ab Ilio
      In impiam Aiacis ratem.
    O quantus instat navitis sudor tuis                               15
      Tibique pallor luteus
    Et illa non virilis eiulatio
      Preces et aversum ad Iovem,
    Ionius udo cum remugiens sinus
      Noto carinam ruperit.                                           20
    Opima quod si praeda curvo litore
      Porrecta mergos iuverit,
    Libidinosus immolabitur caper
      Et agna Tempestatibus.

    XIII.


    Horrida tempestas caelum contraxit, et imbres
      Nivesque deducunt Iovem; nunc mare, nunc siluae
    Threicio Aquilone sonant. Rapiamus, amice,
      Occasionem de die, dumque virent genua
    Et decet, obducta solvatur fronte senectus.                         5
      Tu vina Torquato move consule pressa meo.
    Cetera mitte loqui: deus haec fortasse benigna
      Reducet in sedem vice. Nunc et Achaemenio
    Perfundi nardo iuvat et fide Cyllenea
      Levare diris pectora sollicitudinibus,                           10
    Nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno:
      'Invicte, mortalis dea nate puer Thetide,
    Te manet Assaraci tellus, quam frigida parvi
      Findunt Scamandri flumina lubricus et Simois,
    Unde tibi reditum certo subtemine Parcae                           15
      Rupere, nec mater domum caerula te revehet.
    Illic omne malum vino cantuque levato,
      Deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.'

    XIV.


    Mollis inertia cur tantam diffuderit imis
      Oblivionem sensibus,
    Pocula Lethaeos ut si ducentia somnos
      Arente fauce traxerim,
    Candide Maecenas, occidis saepe rogando:                            5
      Deus, deus nam me vetat
    Inceptos, olim promissum carmen, iambos
      Ad umbilicum adducere.
    Non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo
      Anacreonta Teium,                                                10
    Qui persaepe cava testudine flevit amorem
      Non elaboratum ad pedem.
    Ureris ipse miser: quod si non pulchrior ignis
      Accendit obsessam Ilion,
    Gaude sorte tua; me libertina nec uno                              15
      Contenta Phryne macerat.

    XV.


    Nox erat et caelo fulgebat Luna sereno
      Inter minora sidera,
    Cum tu, magnorum numen laesura deorum,
      In verba iurabas mea,
    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,                      5
      Lentis adhaerens bracchiis,
    Dum pecori lupus et nautis infestus Orion
      Turbaret hibernum mare,
    Intonsosque agitaret Apollinis aura capillos,
      Fore hunc amorem mutuum.                                        10
    O dolitura mea multum virtute Neaera!
      Nam si quid in Flacco virist,
    Non feret adsiduas potiori te dare noctis,
      Et quaeret iratus parem:
    Nec semel offensi cedet constantia formae,                         15
      Si certus intrarit dolor.
    Et tu, quicumque's felicior atque meo nunc
      Superbus incedis malo,
    Sis pecore et multa dives tellure licebit
      Tibique Pactolus fluat,                                          20
    Nec te Pythagorae fallant arcana renati,
      Formaque vincas Nirea,
    Eheu, translatos alio maerebis amores;
      Ast ego vicissim risero.

    XVI.


    Altera iam teritur bellis civilibus aetas,
      Suis et ipsa Roma viribus ruit.
    Quam neque finitimi valuerunt perdere Marsi
      Minacis aut Etrusca Porsenae manus
    Aemula nec virtus Capuae nec Spartacus acer                         5
      Novisque rebus infidelis Allobrox,
    Nec fera caerulea domuit Germania pube
      Parentibusque abominatus Hannibal,
    Impia perdemus devoti sanguinis aetas,
      Ferisque rursus occupabitur solum.                               10
    Barbarus heu cineres insistet victor et urbem
      Eques sonante verberabit ungula,
    Quaeque carent ventis et solibus ossa Quirini,
      Nefas videre! dissipabit insolens.
    Forte, quid expediat, communiter aut melior pars                   15
      Malis carere quaeritis laboribus.
    Nulla sit hac potior sententia: Phocaeorum
      Velut profugit exsecrata civitas
    Agros atque Laris patrios habitandaque fana
      Apris reliquit et rapacibus lupis,                               20
    Ire, pedes quocumque ferent, quocumque per undas
      Notus vocabit aut protervus Africus.
    Sic placet? an melius quis habet suadere? Secunda
      Ratem occupare quid moramur alite?
    Sed iuremus in haec: 'Simul imis saxa renarint                     25
      Vadis levata, ne redire sit nefas,
    Neu conversa domum pigeat dare lintea, quando
      Padus Matina laverit cacumina,
    In mare seu celsus procurrerit Appenninus,
      Novaque monstra iunxerit libidine                               30
    Mirus amor, iuvet ut tigris subsidere cervis,
      Adulteretur et columba miluo,
    Credula nec ravos timeant armenta leones,
      Ametque salsa levis hircus aequora.'
    Haec et quae poterunt reditus abscindere dulcis                   35
      Eamus omnis exsecrata civitas,
    Aut pars indocili melior grege; mollis et exspes
      Inominata perprimat cubilia.
    Vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum,
      Etrusca praeter et volate litora.                               40
    Nos manet Oceanus circumvagus; arva beata
      Petamus, arva divites et insulas,
    Reddit ubi cererem tellus inarata quotannis
      Et imputata floret usque vinea,
    Germinat et numquam fallentis termes olivae,                      45
      Suamque pulla ficus ornat arborem,
    Mella cava manant ex ilice, montibus altis
      Levis crepante lympha desilit pede.
    Illic iniussae veniunt ad mulctra capellae,
      Refertque tenta grex amicus ubera,                               50
    Nec vespertinus circumgemit ursus ovile,
      Nec intumescit alta viperis humus.
    Pluraque felices mirabimur, ut neque largis
      Aquosus Eurus arva radat imbribus,
    Pinguia nec siccis urantur semina glaebis,                         55
      Utrumque rege temperante caelitum.
    Non huc Argoo contendit remige pinus,
      Neque impudica Colchis intulit pedem;
    Non huc Sidonii torserunt cornua nautae,
      Laboriosa nec cohors Ulixei.                                     60
    Nulla nocent pecori contagia, nullius astri
      Gregem aestuosa torret impotentia.
    Iuppiter illa piae secrevit litora genti,
      Ut inquinavit aere tempus aureum;
    Aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum                         65
      Piis secunda vate me datur fuga.

    XVII.


    'Iam iam efficaci do manus scientiae,
    Supplex et oro regna per Proserpinae,
    Per et Dianae non movenda numina,
    Per atque libros carminum valentium
    Refixa caelo devocare sidera,                                       5
    Canidia, parce vocibus tandem sacris
    Citumque retro solve, solve turbinem!
    Movit nepotem Telephus Nereium,
    In quem superbus ordinarat agmina
    Mysorum et in quem tela acuta torserat.                            10
    Unxere matres Iliae addictum feris
    Alitibus atque canibus homicidam Hectorem,
    Postquam relictis moenibus rex procidit
    Heu pervicacis ad pedes Achillei.
    Saetosa duris exuere pellibus                                     15
    Laboriosi remiges Ulixei
    Volente Circa membra; tunc mens et sonus
    Relapsus atque notus in voltus honor.
    Dedi satis superque poenarum tibi,
    Amata nautis multum et institoribus.                               20
    Fugit iuventas et verecundus color
    Reliquit ossa pelle amicta lurida,
    Tuis capillus albus est odoribus;
    Nullum ab labore me reclinat otium;
    Urget diem nox et dies noctem, nequest                            25
    Levare tenta spiritu praecordia.
    Ergo negatum vincor ut credam miser,
    Sabella pectus increpare carmina
    Caputque Marsa dissilire nenia.
    Quid amplius vis? O mare et terra, ardeo,                         30
    Quantum neque atro delibutus Hercules
    Nessi cruore, nec Sicana fervida
    Virens in Aetna flamma; tu, donec cinis
    Iniuriosis aridus ventis ferar,
    Cales venenis officina Colchicis.                                  35
    Quae finis aut quod me manet stipendium?
    Effare; iussas cum fide poenas luam,
    Paratus expiare, seu poposceris
    Centum iuvencos, sive mendaci lyra
    Voles sonari: 'Tu pudica, tu proba                                 40
    Perambulabis astra sidus aureum.'
    Infamis Helenae Castor offensus vicem
    Fraterque magni Castoris, victi prece,
    Adempta vati reddidere lumina:
    Et tu—potes nam—solve me dementia,                               45
    O nec paternis obsoleta sordibus,
    Nec in sepulcris pauperum prudens anus
    Novendialis dissipare pulveres.
    Tibi hospitale pectus et purae manus
    Tuusque venter Pactumeius, et tuo                                  50
    Cruore rubros obstetrix pannos lavit,
    Utcumque fortis exsilis puerpera.'
    'Quid obseratis auribus fundis preces?
    Non saxa nudis surdiora navitis
    Neptunus alto tundit hibernus salo.
    Inultus ut tu riseris Cotyttia
    Volgata, sacrum liberi Cupidinis,
    Et Esquilini pontifex venefici
    Impune ut urbem nomine impleris meo?
    Quid proderit ditasse Paelignas anus,                              60
    Velociusve miscuisse toxicum?
    Sed tardiora fata te votis manent;
    Ingrata misero vita ducendast in hoc,
    Novis ut usque suppetas laboribus.
    Optat quietem Pelopis infidi pater,                               65
    Egens benignae Tantalus semper dapis,
    Optat Prometheus obligatus aliti,
    Optat supremo collocare Sisyphus
    In monte saxum; sed vetant leges Iovis.
    Voles modo altis desilire turribus,                               70
    Modo ense pectus Norico recludere,
    Frustraque vincla gutturi nectes tuo,
    Fastidiosa tristis aegrimonia.
    Vectabor umeris tunc ego inimicis eques,
    Meaeque terra cedet insolentiae.                                  75
    An quae movere cereas imagines,
    Ut ipse nosti curiosus, et polo
    Deripere Lunam vocibus possim meis,
    Possim crematos excitare mortuos
    Desiderique temperare pocula,                                     80
    Plorem artis in te nil agentis exitus?'